Hemostase: het stollingsproces in het menselijk lichaam

Bij een verwonding is het van groot belang dat de bloeding die ontstaan is, gestelpt wordt. Als dit niet gebeurd kan je veel bloed verliezen, hierdoor kunnen de processen in je lichaam tot stilstand gebracht worden. Het proces dat er voor zorgt dat het bloeden gestelpt wordt heet hemostase. Hemostase is een ingewikkeld samenspel van bloedplaatjes, stollingsfactoren en de vaatwand van een bloedvat. De werking van elk onderdeel wordt zeer nauwkeurig gereguleerd. Dit is van belang om te voorkomen dat het proces doorschiet of spontaan op gang komt. wanneer dit het geval is, kan er een verstopt bloedvat ontstaan, ook wel trombose genoemd.

De hemostase is grofweg op te splitsen in vier stappen, namelijk:

• Vasoconstrictie
• Adhesie en aggregatie
• Fibrinevorming
• Fibrinolyse

Vasoconstrictie

Wanneer een bloedvat wordt beschadigd, zal het bloedvat snel vernauwen. Dit gebeurd doordat kleine spieren in de vaatwand zich samentrekken. Hierdoor zal de hoeveelheid bloed die door het bloedvat stroomt sterk worden verminderd. Deze samentrekking wordt veroorzaakt door stoffen die vrij komen uit de trombocyten en de endotheelcellen. Door de vermindering van stroming kunnen de trombocyten en stollingsfactoren uit het bloed beter hun werk doen om de bloeding ter plekke te stelpen.

Adhesie en aggregatie

Op de plek van de vaatwandschade komen trombocyten in contact met eiwitten die afkomstig zijn van de beschadigde endotheelcellen en het onderliggende weefsel. Met name collageenvezels zijn hierbij belangrijk. Dit proces heet adhesie. Voor adhesie van trombocyten aan collageen is von Willebrand Factor nodig, dat als een soort kleefmiddel voor trombocyten dient. Von Willebrand Factor wordt lokaal in hoge concentratie uitgescheiden door geactiveerde endotheelcellen. Het hecht vervolgens als een soort landingsbaan voor de trombocyten die de bloeding kunnen stelpen.

Trombocyten binden zich aan het von Willebrand Factor via de zogenaamde glycoproteine Ib (GpIb)-receptor . Door de interactie met de GpIb-receptor zullen de trombocyten afgeremd worden en kunnen ze zich uiteindelijk vasthechten aan het collageen. Vervolgens activeert het collageen de trombocyt. Hierdoor verandert de trombocyt van een kleine ovale cel in een cel met lange tentakels waarmee de trombocyt zich hecht aan de eiwitten in de wond.

Tijdens deze activatie geeft de trombocyt enkele stoffen af zoals ADP en tromboxaan A2. Dit zijn activatoren die op hun beurt weer andere trombocyten activeren. Deze geactiveerde trombocyten hechten, aggregeren, dan aan de reeds in de wond geadhereerde trombocyten. Het aggregeren van trombocyten gebeurt met behulp van fibrinogeen of von Willebrand Factor, deze fungeren als bruggen tussen de trombocyten via binding aan de glycoproteine IIbIIIa (GPIIbIIIa)-receptor die aanwezig is op het membraan van de trombocyt. Dit proces van adhesie, secretie en aggregatie wordt de primaire hemostase genoemd.

Fibrinevorming

Tegelijkertijd met de aggregatie van de trombocyten komt het bloed in contact met weefselfactor. Weefselfactor is aanwezig in weefsel waar het wordt gemaakt door o.a. fibroblasten, het komt vrij bij weefselschade. Weefselfactor activeert de plasma stollingsfactoren. Na een serie van enzymatische reacties resulteert dit in de vorming van het netwerk van fibrinedraden. Het fibrinenetwerk is nodig om het trombocytenaggregaat steviger te maken en daarmee de bloeding verder te stelpen. De vorming van het fibrinenetwerk wordt de secundaire hemostase genoemd.

Fibrinolyse

Als de vaatwandbeschadiging is herstelt kan het fibrinestolsel afgebroken en opgeruimd worden. Het proces van fibrineafbraak wordt fibrinolyse genoemd. Het wordt net als de bloedstolling nauw gereguleerd door een aantal enzymatische reacties. De fibrinolytische-activiteit is te meten door D-dimeren aan te tonen in bloedplasma. D-dimeren zijn afbraakproducten van fibrine en ontstaan bij fibrinolyse.

Lees verder

• Laboratorium onderzoek: D-Dimeer