Wetenschappers en universiteiten

Onder wetenschap valt het geheel van kennis en de manieren om die te verwerven. Een wetenschapper is iemand die zich beroepshalve met het verwerven van die kennis bezighoudt. Wetenschappers hebben meestal een opleiding gevolgd aan een universiteit of instelling voor hoger wetenschappelijk onderwijs. Het werk van een wetenschapper speelt zich voor een groot deel af op de terreinen onderzoek, onderwijs, advies en productontwikkeling en wordt in de regel gefinancierd door de overheid of het bedrijfsleven.

Wetenschap in de middeleeuwen

Universiteiten vinden hun oorsprong in de middeleeuwen. In die tijd was de wetenschap verbonden met het goddelijke omdat God de wereld geschapen had en het zoeken door wetenschappers van die tijd in meetkunde en astronomie te maken had met het zoeken naar Gods schepping. De belangrijkste geleerden uit de middeleeuwen waren geestelijken. Omdat het ook de geestelijken waren die zieken verzorgden ontstond bij hen ook de behoefte tot de studie van de geneeskunde en de geneesmiddelen.

Terreinen en takken van wetenschap

Een wetenschapper wordt ook wel geleerde of onderzoeker genoemd. Bij de terreinen: onderzoek, onderwijs, advisering en productontwikkeling, houden wetenschappers zich bezig met verschillende takken van de wetenschap zoals:

• Aardwetenschap
• Archeologie
• Astronomie
• Biologie
• Botanie
• Economie
• Filosofie
• Geschiedkunde
• Informatica
• Logica
• Meteorologie
• Methodologie
• Natuurkunde
• Psychologie
• Scheikunde
• Theologie
• Wiskunde
• Zoölogie

Activiteiten van wetenschappers

Tot de wetenschap behoort een groot aantal activiteiten waar wetenschappers mee te maken hebben zoals:

• afleiding
• begripsvorming
• evaluatie
• experimenteren
• hypothesevorming
• interpreteren
• meten
• ordenen
• presentatie
• planning
• publicatie
• registreren
• toetsing
• valorisatie
• verwoording
• voorspellen
• waarnemen

Functies en titels van wetenschappers

De functies die het beroep wetenschapper met zich meebrengt zijn:

• Assistent in opleiding
• Onderzoeker in opleiding
• Promovendus
• Postdoc
• Wetenschappelijk medewerker
• Wetenschappelijk docent
• Hoofddocent
• Groepsleider
• Onderzoeksleider
• Senior onderzoeker
• Hoogleraar

Titels die bij wetenschappers behoren zijn:

• Doctorandus
• Doctor
• Professor

Academische vrijheid bij onderzoeken en meningsuiting

In de wetenschap wordt academische vrijheid als een belangrijke norm gezien. Medewerkers van universiteiten moeten van een grote vrijheid kunnen uitgaan om onderzoeken te verrichten en hun mening daarover te kunnen geven. Het zijn vooral promovendi en postdocs die aan onze universiteiten onderzoeken uitvoeren wat uiteindelijk resulteert in het behalen van een academische graad van doctor. Daarvoor is nodig dat zij een proefschrift schrijven dat publiekelijk wordt verdedigd onder supervisie van een hoogleraar. Het proefschrift wordt dikwijls ook beoordeeld door een commissie van hoogleraren.

Bibliotheken van universiteiten

Belangrijk om onderzoeken te kunnen doen is de beschikking hebben over boeken en ander naslagwerk. Universiteiten beschikken daarvoor over eigen bibliotheken. De activiteiten van die bibliotheken zijn het aanschaffen en terbeschikkingstelling van gedrukte werken en digitale informatie en het conserveren van materialen met als doel alle materialen uit te lenen aan de staf en studenten. Op die manier wordt door de bibliotheken het onderwijs en onderzoek ondersteund. De basis voor de universiteitsbibliotheken gaat terug naar het ontstaan van de universiteiten in de middeleeuwen. Een belangrijk principe is dat wat eenmaal is aangeschaft voor altijd wordt bewaard.

Waar universiteitsbibliotheken?

De Nederlandse universiteitsbibliotheken zijn opgericht in en bevinden zich in:

• 1575 Leiden
• 1615 Groningen
• 1636 Utrecht
• 1877 Amsterdam
• 1880 Vrije Universiteit
• 1905 Delft
• 1913 Rotterdam
• 1918 Wageningen
• 1923 Nijmegen
• 1927 Tilburg
• 1956 Eindhoven
• 1961 Twente
• 1976 Maastricht

De Belgische universiteitsbibliotheken bevinden zich in: Leuven, Gent, Antwerpen, Hasselt, Brussel, en Namen.

Oudste universiteitsbibliotheek in Leiden

De oudste Nederlandse universiteitsbibliotheek is die van Leiden. Die universiteit werd in 1575 opgericht door Willem van Oranje en op 8 februari van dat jaar ingewijd in de Pieterskerk. De universiteit telt zeven faculteiten met een kleine twintigduizend studenten. De bibliotheek van de Leidse universiteit beschikt over meer dan vijf miljoen banden, twintigduizend lopende tijdschriften, een miljoen e-boeken, veertigduizend e-tijdschriften en honderdduizenden brieven, foto’s, kaarten, manuscripten, prenten en tekeningen.