Variabelen: de verschillende soorten variabelen

In een onderzoek komen vaak variabelen voor. Variabelen zijn elementen die bepaalde waarden kunnen aannemen, en daarmee het tegenovergestelde van een 'constante'. In een onderzoek wil je vaak achter de waarden voor de verschillende variabelen komen. Deze kunnen iets vertellen over de verbanden of verschillen die bestaan tussen meerdere elementen. Er zijn verschillende typen variabelen te onderscheiden, namelijk de onafhankelijke, afhankelijke en tussenkomende variabele. In de wiskunde staat variabelen voor 'verschillende elementen van een verzameling'. De variabele kan dan waarden aannemen die in de verzameling voorkomen. In onderzoek worden variabelen vaak gebruikt om te meten welke waarden ze aannemen bij verschillende objecten. Een variabele kan verschillende waarden aannemen, dit maakt het het tegenovergestelde van het begrip 'constante'. Er zijn een aantal verschillende typen variabelen aan te wijzen.

Onafhankelijke variabele

Een onafhankelijke variabele is in het onderzoek de vaststaande variabele. Het staat vast welke waarde de variabele aanneemt in de meting die wordt uitgevoerd. Hierdoor kan het effect worden gemeten van de afhankelijke variabele. Er worden dus voorspellingen op gebaseerd. Zo kan bepaald worden of er een relatie is tussen deze twee.

Afhankelijke variabele / effectvariabele

Een afhankelijke variabele staat niet vast bij het doen van het onderzoek. Deze wordt juist gemeten. De afhankelijke variabele is onder invloed van de onafhankelijke variabele. Er worden voorspellingen over gedaan. Deze variabele wordt ook wel effectvariabele genoemd, deze zorgt immers voor het te meten effect!

Tussenkomende variabele / interfererende variabele

Een variabele die de waarneming óók beïnvloedt, maar dit wordt niet gemeten. Er moet altijd rekening worden gehouden bij een meting dat er ook andere variabelen een rol kunnen spelen. Er kunnen namelijk conclusies worden getrokken dat er tussen twee variabelen een verband bestaat, terwijl dat eigenlijk niet zo is omdat de interfererende variabele niet is gemeten (die dus eigenlijk voor het verband zorgt).

• Modererende variabele: heeft invloed op de relatie tussen de onafhankelijke en afhankelijke variabele. Een bekend modererend effect is geslacht. Vrouwen zijn bijvoorbeeld gevoeliger voor een verkoopstrategie dan mannen.
• Mediërende variabele: variabele die het verband tussen de twee variabelen verklaart. Een bekende mediërende variabele is leeftijd. Een voorbeeld van IQ als mediërende variabele: onderzocht wordt of veel tv kijken invloed heeft op agressief gedrag. Niet meegenomen is het verschil tussen mensen met verschillende IQ's, wat waarschijnlijk een deel zal verklaren.

Een voorbeeld van een experiment met verschillende variabelen

Stel, je wilt in een onderzoek onderzoeken wat de invloed is van verschillende soorten potgrond op de groei van tuinkers. Je stopt een aantal potten vol met verschillende soorten potgrond en zaait tuinkers. Vervolgens meet je elke dag wat de lengte is van alle tuinkersplantjes.

• De onafhankelijke variabele is hier het soort potgrond. Dit staat immers vast van te voren, en het effect van 'potgrond' wordt ook niet gemeten.
• De afhankelijke variabele is hier de groei van de plant. Dit is immers het effect dat wordt veroorzaakt door het soort potgrond. Dus de variabele afhankelijk van de onafhankelijke variabele. Deze variabele moet worden gemeten.

Verder zou je nog tussenkomende variabelen aan kunnen wijzen. Er zijn misschien andere omstandigheden die hebben gezorgd voor het verschil in groei van de tuinkersplantjes. Bijvoorbeeld de hoeveelheid zon die de pot heeft bereikt, of neerslag, etc. Of denk aan de ruimte die het plantje had om te groeien.
Dit soort variabelen worden echter vaak weggewerkt, zodat er sprake is van minimale paren. De verschillende potten met potgrond verschillen dan enkel van elkaar qua potgrond. Dit is omdat dit ook het enige is wat van invloed mag zijn, dit wordt immers gemeten.