Ontwikkelen van nieuwe medicijnen

Binnen de farmaceutische industrie zijn jaarlijkse omzetten van enkele miljarden euro’s geen vreemd gegeven. Deze monsterbedragen doen menig mens fronsen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is dit niet enkel het resultaat van sterk gelobby. Een gediplomeerd onderzoeksteam, en vele jaren van mislukkingen zijn de standaardvoorwaarden voor het ontwikkeling van een geneesmiddel. Zelfs dan is succes nog niet gegarandeerd.

Inhoudsopgave

• Wat is zijn de eigenschappen van een ideaal geneesmiddel?
• Niet-klinische ontwikkeling van geneesmiddelen
• Klinische ontwikkeling van geneesmiddelen
• Hoe lang heeft dit nu allemaal geduurd?

Wat is zijn de eigenschappen van een ideaal geneesmiddel?

Vooraleer er dieper ingegaan wordt op de eigenlijke ontwikkeling van een geneesmiddel, kunnen we onszelf de vraag stellen wat de eigenschappen zijn van het ideale geneesmiddel. In totaal zijn er zes eigenschappen die bepalen of een geneesmiddel al dan niet ideaal is. Deze zijn:

• Het geneesmiddel moet best oraal ingenomen kunnen worden.
• Het geneesmiddel moet maximaal één maal per dag ingenomen worden.
• Het geneesmiddel moet stabiel zijn.
• Het geneesmiddel moet werkzaam zijn.
• Het geneesmiddel moet selectief zijn.
• Het geneesmiddel moet niet toxisch zijn.

Deze eigenschappen bepalen of je te maken hebt met een slecht of goed geneesmiddel. Vaak kan echter niet voldaan worden aan alle zes de criteria. Zo zijn moeten veel medicijnen intraveneus of subcutaan toegediend worden, en dit vaak meermaals per dag.

Niet-klinische ontwikkeling van geneesmiddelen

Tijdens de niet-klinische fasen van het geneesmiddelenonderzoek wordt op zoek gegaan naar potentieel farmacologisch actieve verbindingen. Hier moet echter een duidelijk onderscheid gemaakt worden met een geneesmiddel. Zo is een actieve verbinding geen geneesmiddel. Hoewel de verbinding beschikt over een farmacologische activiteit, zou dit ten koste kunnen zijn van andere eigenschappen zoals toxiciteit en farmacokinetiek. Dit is dan ook één van de vele redenen waarom het vinden van een ideaal geneesmiddel moeilijk is. Zo kan het maanden of jaren duren vooraleer een actieve verbinding gevonden worden, waarna blijkt dat deze, na verder onderzoek, een te hoge toxiciteit heeft in de mens.

Deze toxiciteit wordt overigens in eerste instantie niet bepaald in de mens, maar in proefdieren. Hierbij worden welbepaalde hoeveelheden van de actieve verbinding toegediend aan het proefdier, waarna, op basis van wiskundige vergelijkingen, de maximale dosering in de mens bepaald wordt. De dieren krijgen echter hogere dosissen toegediend dan die nadien in de mens worden toegepast, dit om een zekere marge te hebben.

Klinische ontwikkeling van geneesmiddelen

Wanneer de juiste dosering in de mens is bepaald, kan er overgegaan worden naar de klinische studies. Deze worden opgedeeld in vier fasen:

Fase 1: veiligheid van het geneesmiddel in patiënten

Dit zijn studies met <100 gezonde proefpersonen waarbij de veiligheid van het geneesmiddel wordt geëvalueerd. Hierbij krijgen de proefpersonen verschillende dosissen van het medicijn toegediend, waarna de maximaal tolereerbare dosis (MTD) bepaald wordt. Tijdens de fase 1-studies wordt ook het absorptie-, distributie-, metabolisme- en excretieprofiel van het geneesmiddel bepaald.

Fase 2: werkzaamheid van het geneesmiddel in patiënten

Voor deze studies worden 300 – 800 proefpersonen gekozen die aan strikte criteria moeten voldoen. De vrijwilligers krijgen een langere herhaalde toediening van het geneesmiddel, waarna de relatie tussen de dosis en het effect bepaald kan worden.

Fase 3: vergelijking van het nieuwe geneesmiddel met de standaardbehandeling

Tijdens deze fase wordt getracht de meerwaarde van het nieuwe geneesmiddel te bevestigen. Hiervoor wordt het vergeleken met de standaardbehandeling voor een specifieke ziekte. Bijgevolg kunnen enkel proefpersonen die de beoogde indicatie hebben mee doen aan deze studies. Op basis van de bekomen resultaten zal bepaald kunnen worden of het geneesmiddel al dan niet een waardige vervanger is voor de standaardbehandeling.

Fase 4: toezicht op het geneesmiddel nadat het op de markt is gekomen

Eenmaal het geneesmiddel op de markt is, moet het blijven voldoen aan de strikte voorwaarden van de farmaceutische industrie. Het is echter onmogelijk om elk geneesmiddel dat verkocht werd op de voet te volgen. Daarom hebben zowel artsen als apothekers de ongeschreven plicht elke mogelijke bijwerking en/of onvoldoende werking van een geneesmiddel te melden.

Hoe lang heeft dit nu allemaal geduurd?

Wanneer we alle fasen van zowel de niet-klinische als de klinische studies optellen duurt het ongeveer twaalf jaar vooraleer een geneesmiddel op de markt komt. Gedurende deze twaalf jaar zal een doorsnee farmaceutisch bedrijf zo’n 1 miljard euro in het onderzoek gepompt hebben. Dit is een enorm bedrag, maar in de vergelijking met de hoeveelheid levens die gered kunnen worden is dit niets.