Andrea Maier: hoogleraar interne geneeskunde en gerontologie

Andrea Maier (Aurich, 1978) is in 2012 bij haar benoeming de jongste hoogleraar interne geneeskunde van Nederland. Nadat ze in de Noord-Duitse stad Lübeck cum laude in de geneeskunde promoveert komt Maier naar Nederland. Ze is onder meer werkzaam aan het Leids Universitair Medisch Centrum en het VU medisch centrum Amsterdam. Maier’s interesse ligt op het gebied van de gerontologie, de veroudering. De vergrijzing ziet ze als het product van de ontwikkelingen in de moderne geneeskunde. Ze onderzoekt hoe de mens ouder kan worden en denkt dat, bij een goede levensstijl, een leeftijd van 130 jaar haalbaar is.

Andrea Maier, hoogleraar interne geneeskunde

Andrea Maier wordt in 1978 geboren in Aurich, een stad in de Duitse deelstaat Niedersachsen (Ostfriesland). Haar ouders hebben in West-Duitsland een huisartsenpraktijk. Tussen 1996 en 2003 studeert ze geneeskunde aan de University Halle en Medical University in Lübeck waar ze cum laude promoveert. Vanaf 1999 geeft ze niet alleen wetenschapsstages aan de Universiteit in Groningen maar ook in Canada, China en Estland. In 2008 promoveert Maier aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) op celveroudering. Vanaf 2012 is ze hoofd sectie ouderengeneeskunde en gerontologie aan het VU medisch centrum Amsterdam (VUmc), zit ze in het bestuur van ACA (Amsterdam Centre on Aging) en is ze hoogleraar aan de VUmc. Bij haar benoeming in 2012 is zij de jongste hoogleraar interne geneeskunde van Nederland.

Sinds 2016 brengt Maier veel uren door in het vliegtuig want ze is eveneens werkzaam aan de Universiteit van Melbourne en het Royal Melbourne Hospital en ze spreekt in diverse landen over haar vakgebied.

‘Ik verveelde me rot’

Als Andrea Maier tien jaar is willen haar ouders haar een klas over laten slaan. ‘Ik verveelde me rot’, zegt ze terugkijkend op de basisschool. De school geeft de ouders daarvoor geen toestemming waarna ze besluiten Andrea een jaar in een internaat te plaatsen. Op deze katholieke meisjesschool komt ze in aanraking met rust en discipline en studeert ze muziek, Grieks en Latijn.

Geïnspireerd door ouderen

In haar jeugdjaren krijgt ze muziekles van een 90-jarige pianolerares met een natuurlijk overwicht. Tijdens haar studie in China wordt ze onderwezen in tai chi door een zeer vitale oude dame. De vrouwen zijn voorbeelden hoe Andrea tegen oud worden aankijkt. ‘Als je op die manier oud kunt worden wil ik dat ook wel.’

Gerontologie

Gerontologie is de wetenschap die het ouder worden in lichamelijk, maatschappelijk en geestelijk opzicht bestudeert. Andrea Maier is gefascineerd door het fenomeen veroudering. We ondergaan het zonder er in de eerste decennia veel aandacht aan te schenken. Als de eerste grijze haren zichtbaar worden of de lichamelijke conditie achteruit gaat worden we ons bewust van het verschijnsel veroudering. Ze vraagt zich af waarom we aftakelen. Het antwoord hierop is te vinden op celniveau.

Senescente cellen

In haar onderzoeken bestudeert Maier onder meer de verouderingsprocessen op celniveau waarbij haar focus ligt op het verband tussen aandoeningen die doorgaans op oudere leeftijd optreden en de aanwezigheid van verouderde cellen in het lichaam. Die verouderde cellen (ouderdomscellen) worden ook wel senescente cellen genoemd. Dit soort cellen komt met name voor bij 60-jarigen met relatief veel aandoeningen. Vitale ouderen met een lang leven blijken veel minder senescente cellen in hun lichaam te hebben.

Experimenten met muizen laten zien dat het verwijderen van ouderdomscellen opzienbarende resultaten oplevert voor zowel de levensverwachting als de gezondheid van de muizen. Maier gaat ervan uit dat deze senescente cellen in de toekomst ook bij de mens verwijderd kunnen worden.

Metabool actief

Bij de behandeling van kanker worden cellen die te snel delen verwijderd. Als we het hebben over senescente cellen spreken we juist over het omgekeerde. Deze cellen delen niet meer maar zijn metabool overactief, dat wil zeggen dat ze stoffen en hormonen aanmaken die van invloed zijn op de stofwisseling. Maier verwacht dat het in de toekomst mogelijk zal zijn de senescente cellen te verwijderen en de mens antilichamen krijgt tegen de verouderde cellen. Maier´s doelgroep zijn mensen tussen de 20 en 60 jaar die in de toekomst wellicht een beroep kunnen doen op een langere en gezondere levensduur.

Sarcopenie

Sarcopenie is het verlies aan spiermassa en spierkracht veroorzaakt door veroudering. Vanaf het dertigste levensjaar neemt elk jaar de spiermassa af met 1 procent; een mens verliest dus tussen zijn dertigste en tachtigste levensjaar de helft van zijn spiermassa. Door te zorgen dat de spierkracht minder snel afneemt blijft een mens vitaler; lopen is daarbij heel belangrijk.
Er zijn antilichamen ontwikkeld tegen de stoffen die spieren afbreken. Proeven met dieren hebben al een positief resultaat laten zien.

Antiverouderingspil

Wetenschappers ontwikkelen anno 2019 medicijnen om het verouderingsproces te remmen. Zo'n zogenaamde antiverouderingspil verwijdert beschadigde lichaamscellen of laat cellen trager verouderen. Het lichaam wordt zuiniger gemaakt. De cellen verbruiken minder energie zodat het lichaam langer meegaat. De eerste tests op mensen laten goede resultaten zien, de medicijnen geven weinig bijwerkingen. Vervolgens moet de pil op grotere groepen mensen worden uitgeprobeerd. Maier verwacht daarvan resultaten te zien in de komende vijf jaren (tot omstreeks 2024).

Veroudering is een ziekte

Maier denkt in de interne geneeskunde nog steeds nieuwe dingen te kunnen ontdekken. Het gegeven dat de mens ouder wordt is nieuw. Waarom wordt die ouder wordende mens kwetsbaar? We krijgen pillen tegen een te hoge bloeddruk, maken een botscan om te kijken of we osteoporose hebben, maar de artsen worden niet opgeleid om te kijken of dat mogelijk door veroudering wordt veroorzaakt. Niemand vindt het vreemd diabetes type 2 een ziekte te noemen terwijl het wordt veroorzaakt door veroudering. Maier denkt dat we in de toekomst veroudering als een ziekte zullen benaderen.

130 Jaar

De mens ontkomt er niet aan op een bepaald moment te moeten sterven. Maier verwacht dat de mens op termijn door zijn genetische en cellulaire aanleg in combinatie met een anti-verouderingsmiddel kan voorspellen hoe oud hij wordt. Als voordelen ziet zij dat de mens zijn leven kan plannen en invullen en uiteindelijk sterft in relatief goede gezondheid, niet voorafgegaan door een lang ziekbed. Een levensduur van 110 of zelfs 130 jaar behoort volgens haar tot de mogelijkheden.

‘Ouderdom moeten we koesteren’

Andrea Maier zou graag zien dat we weer trots zijn op onze ouderen. De vergrijzing kost veel geld maar is in haar ogen het gevolg van de ontwikkelingen in de moderne geneeskunde. ‘Ouderdom moeten we koesteren’ is haar opvatting.

De Westhof, Zoeterwoude

Maier woont met haar man Hans Meij, medisch antropoloog en directeur van het Amphia Ziekenhuis in Breda, in De Westhof, een voormalige scheepswerf uit 1650 in Zoeterwoude die sinds 1967 op de Rijksmonumentenlijst staat. Vanaf 2012 is De Westhof volledig gerenoveerd en verbouwd tot woonhuis met ruimte voor werkgroepen, kleine conferenties en bijeenkomsten. De voormalige houtloods is omgebouwd tot gastenverblijf voor buitenlandse collega’s die voor langere tijd in Nederland verblijven en aan het VUmc zijn verbonden. Na afronding van alle werkzaamheden is De Westhof een ontmoetingsplek voor jong en oud.

MAX Masterclass

Op donderdag 12 september 2019 praatte Andrea Maier in het televisieprogramma MAX Masterclass over oud worden en gaf ze tips en adviezen om gezond oud te worden. Meer bewegen en minder eten is heel belangrijk. Door sporten, een laag gewicht en een goed dieet kun je je bloeddruk en cholestoral laag houden.

Zomergasten

Andrea Maier was in 2016 één van de zes Zomergasten in het gelijknamige VPRO-televisieprogramma op NPO 2. Op zondagavond 28 augustus tussen 20.15 en 23.25 uur liet ze onder leiding van Thomas Erdbrink de kijkers anders kijken naar veroudering en naar oude mensen. Maier wilde haar optreden in het avondvullende programma gebruiken om misverstanden over haar vakgebied weg te nemen door een gedetailleerd beeld van veroudering te schetsen maar ook om de ontwikkelingen die op dit terrein worden gemaakt te benadrukken. ‘Veroudering is hot en tegelijkertijd wordt er heel moeilijk over gedaan’, aldus de hoogleraar.

In het programma werden fragmenten vertoond uit de natuurdocumentaire De nieuwe wildernis (2013) en de speelfilms Boven is het stil (2013) en Age of Adeline (2015). De keuzefilm van Andrea Maier is The Physician (2013) over het begin van de medische wetenschap.

Eeuwig houdbaar. De ongekende toekomst van ons lichaam

In januari 2017 verschijnt van Andrea Maier bij uitgeverij Prometheus het boek ‘Eeuwig houdbaar. De ongekende toekomst van ons lichaam’. In 215 pagina’s beschrijft ze in een eenvoudige en begrijpelijke taal over de kennis die ze heeft op het gebied van veroudering en gerontologie, over de stand van zaken van de ouderengeneeskunde en over de wetenschappelijke ontwikkelingen op dit gebied.