Zeven dimensies van verslaving bij jongeren

Jongeren vinden het vaak moeilijk om hun verslaving te onderkennen. Hierbij spelen verschillende processen een rol. Om een nieuw perspectief te geven voor de aanpak van verslaving bij jongeren willen we een model toepassen dat als aanvulling kan dienen in de behandeling van verslaving bij deze doelgroep. Aangezien verslaving vaak een 'escape from reality' is redden we het nooit met slechts twee of drie aspecten behandelen. In het schema van de zeven dimensies speelt zingeving een belangrijke rol.

Ontwikkeling

Misschien zullen er aspecten in dit model zijn die niet nieuw klinken maar wellicht ook wel. Het model van de zeven dimensies is nog in ontwikkeling. Aan de hand van veld en literatuuronderzoek is het een boeiende zoektocht naar de werkbaarheid van het model. In het model speelt zingeving een belangrijke rol.

Verslaving als godsdienst

Het model ziet verslaving als een godsdienst, een levensovertuiging die is aangenomen voor, naast of na een andere levensbeschouwing. Jongeren kunnen christelijk zijn, moslim, hindoe, of nationalistisch. Al deze vormen van levensovertuiging maakt hoe een jongere in het leven staat. Verslaving kan gezien worden als een ´nieuwe´ levensovertuiging. Verslaving maakt hoe een jongere zijn leven vervolgens in gaat delen. Deze ´levensovertuiging´ kan echter de volledige controle over iemand nemen. Zoals het in de godsdienstwetenschap is beschreven moet iemand een ´ommekeer´ of ´bekering´ doormaken om van zijn slechte daden af te stappen.

Neurologisch onderzoek bij verslaving

Naast de detoxificatie van het verslavende middel en de behandeling met eventuele medicatie is er inmiddels bekend dat verslaving voor een groot deel invloed heeft op het neurologische systeem in onze hersenen. Volgens neurologische onderzoeken is gebleken dat godsdienstige rituelen, meditatie en gebed ook invloed hebben op dezelfde delen van de hersenen. Volgens psychiater Gabor Maté wordt het lijden van fysieke en emotionele pijn ervaren in hetzelfde deel van de hersenen. Bijvoorbeeld een steek van mes voelt hetzelfde als het ervaren van een trauma. Er is echter meer onderzoek voor nodig om hier meer inzicht in te geven.

Praktische rituele aspect

Het doel van deze dimensie is het ontwikkelen van geestelijk bewustzijn of moreel inzicht. Het gebruik van verslavende middelen kan zich ontwikkeld hebben tot een ritueel. Dezelfde tijd, dezelfde locatie, dezelfde middelen, dezelfde muziek etc. Jongeren van vandaag de dag leven in een beeldcultuur. Hierbij spelen symbolen een belangrijke rol. Een tekening zegt vaak meer dan duizend woorden. Het christendom bijvoorbeeld heeft in het verleden een schat aan symbolen gekend. Jongeren kennen vaak de waarde niet (meer) van de symboliek. Tegenover het gebruik van verslavende middlen als ritueel moet een ander ritueel staan. Hierbij moeten we een symbool niet als doel op zich gaan beschouwen. Het symbool heeft echter wel zijn waarde als ‘brugfunctie’ verloren die weer opnieuw zijn waarde moet krijgen. Het symbool of ritueel vertegenwoordigd bijvoorbeeld de 'onbereikbare' transcendente' Ander.

Ondervindingsaspect

Deze dimensie kan voor jongeren heel belangrijk zijn. Uit onderzoeken blijkt dat bijvoorbeeld verandering of bekering het meest voor komt bij jongeren. Of dat nu de ommezwaai is tot iets positiefs of negatiefs. Deze bekering of ommezwaai heeft grote invloed op de rest van het leven.

Verhalende aspect

Verhalen doen het altijd goed bij jongeren. Het is wel van groot belang hoe die verhalen worden doorgegeven. Jongeren die hun ´roots´ kwijt zijn, hebben meestal weinig eigenwaarde. Als de geschiedenis van de voorouders wordt overgedragen dan is het belangrijk dat dit gebeurt op een wijze dat jongeren dat kunnen begrijpen. Jongeren hechten bijvoorbeeld waarde aan de geschiedenis en geloofsbeleving van hun ouders. Als ouders/verzorgers dit op een verhalende wijze doen vanuit hun eigen ervaringen uit het verleden, heden en toekomst geeft dat eigenwaarde. Een goed voorbeeld zijn de sprookjes die generatie op generatie verteld worden. Het gaat dan niet om het waarheidsgehalte maar om de boodschap en betekenis van het verhaal. De Bijbel heeft een schat aan boeiende verhalen. Als ouders dit op verhalende wijze vertellen dan brengen ze op die manier hoop en vertrouwen over op hun kinderen.

Het doctrinaire aspect

Het doctrinaire aspect is de beschrijving van de verhalende dimensie. Jongeren hebben moeite om de grondbeginselen van de verslaving te ondervinden. Hierbij speelt begrip, empathie een belangrijke rol. Wel kan geconcludeerd worden dat als de verhalende dimensie ontbreekt ook de doctrinaire dimensie niet beklijft. Het is dus van groot belang dat ouders hun kinderen kennis over alle leefgebieden van het leven bijbrengen.

Morele aspect

Leerstellingen hebben invloed op de waarden van een verslaving. In de verslaving zijn het de op dat moment geldende gedragsregels die uiteindelijk de levenswijze van de jongere bepalen. Egoisme is een 'gedragsregel' die zich heeft ontwikkeld in de verslaving. Liefde is bijvoorbeeld een belangrijke waarde in het christendom. Liefde en aandacht speelt ook bij de behandeling van verslaving een belangrijke rol.

Sociale aspect

Soms is dit aspect hetzelfde zoals we bij andere jongeren in de maatschappij aantreffen. Toch moeten we hierbij op een aantal belangrijke verschillen letten. De verslaving van een jongere kan de ‘officiële’ verslaving zijn, het kan een bepaalde verslaving zijn, of het is een verslaving waardoor men volledig geïsoleerd is van de rest van de samenleving. Deze dimensie vertaalt zich in het feit dat jongeren naar dealers gaan, coffeeshops bezoeken, op straat rondhangen, wel of juist niet uitgaan etc. Het sociale aspect kan tevens van invloed zijn op het zelfbeeld van de jongere.

Materiële aspect

Het sociale aspect uit zich altijd in materiële gestalte. Schulden hebben of, juist heel veel waarde aan kleine dingen hechten.
Ook zien we dit terug in het gebruik van andere verslavende middelen. Jongeren kunnen er vanuit de opvoeding wel of geen waarde aan hechten. Dit hangt sterk af van de ondervinding van de voorgaande aspecten.

De toepassing van de zeven aspecten in de behandeling van verslaving bij jongeren

Met dit model hebben we een ‘gereedschap’ in handen waarmee we een beeld kunnen krijgen op de verslaving van een jongere. Zo heeft de ene jongere de verslaving meer ontwikkelt in het sociale aspect en de andere weer meer in het materiële aspect. Met dit model kunnen we de jongere beter begrijpen waarom hij gebruikt of verslaafd is geworden. Tenslotte wordt de jongere een spiegel voorgehouden en krijgt zodoende een beeld bij aspecten die hij of zij eventueel stap voor stap veranderen wil. Alle aspecten zijn met elkaar verbonden. Je zou kunnen zeggen dat tijdens de behandeling duidelijk kan worden waar hij of zij de verslaving het meest ontwikkelt heeft en waar hij of zij het hardst moet werken.

Lees verder

• Basis vakliteratuur voor in de verslavingszorg
• Gevolgen van gamen en kenmerken van gameverslaving
• Verslaving bij jongeren voorkomen vanuit bijbels perspectief