Instellingen van de Europese Unie: het Europees Parlement

Op 1 december 2009 is het nieuwe Verdrag van Lissabon inwerking getreden. Dit verdrag rept over de werking van de Europese Unie en haar instellingen. Dit verdrag heeft een aantal veranderingen aangebracht bij de instellingen van de Europese Unie welke van wezenlijk belang zijn. In dit artikel wordt het Europees Parlement besproken en zal aandacht worden besteed aan onder andere de samenstelling, procedures, taken en handelingen rond om het Europees Parlement.

Inleiding

Bij de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 december 2009 zijn de oude verdragen met betrekking tot de Europese Unie (EU) opgeheven en vervangen door nieuwe verdragen. De twee belangrijkste regelingen zijn: Het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Naast beide verdragen zijn er nog tal van andere regelingen die zorgen voor de werking van de EU. Met het Verdrag van Lissabon heeft men tevens de oude EG opgeheven, men spreekt nu enkel nog over de Unie. Binnen de Unie zijn wij, de bewoners van de lidstaten, Unieburgers. Wanneer je in Nederland de Nederlandse nationaliteit hebt verkregen, ben je automatisch ook Unieburger. De instellingen van de EU zijn hetzelfde gebleven, hoewel er toch een aantal dingen zijn veranderd. De instellingen worden beschreven in art. 13 VEU en volgenden, het Europees Parlement staat in art. 14 VEU.

Het Europees Parlement

Verkiezingen

Het Europees Parlement is voor de Unieburgers (wie als onderdanen van de Europese Unie) een zeer belangrijke instelling. Dit is namelijk het enige orgaan binnen de Unie waarvan de leden rechtstreeks gekozen worden door de Unieburgers. Door middel van rechtstreekse, algemene verkiezingen mogen Unieburgers hun voorkeur geven en zodanig de ledensamenstelling binnen het Parlement beïnvloeden. De verkiezingen vinden één keer in de vijf jaar plaats en vinden in elk land op een andere manier plaats. Het Unierecht kent namelijk geen eigen verkiezingsstelsel en daarom gebruikt elke lidstaat zijn eigen stelsel om te kiezen. Iedere burger die het passief stemrecht heeft (dus zichzelf verkiesbaar mag stellen), kan ook worden gekozen als vertegenwoordiger voor het Europees Parlement. Een uitzondering hierop zijn burgers die lid zijn van de regering van de eigen staat of lid zijn van een ander orgaan binnen de Unie. Wanneer deze personen zich wel verkiesbaar zouden mogen stellen, zouden zij van de eigen regering gemakkelijk opdrachten (bijv. in mandaat) kunnen krijgen die ongewenst zijn. Na de verkiezingen worden vertegenwoordigers uit elke lidstaat gezonden die in het Parlement komen, het aantal leden ligt tegenwoordig rond de 736. Art. 14 lid 2 VEU vertelt ons dat het aantal leden afhankelijk is van het aantal lidstaten en dat dit aantal niet boven de 750 mag stijgen. Elke lidstaat heeft minstens 6 en hoogstens 96 zetels binnen het Parlement.

Taken: wetgeven

De verschillende taken van het Europees Parlement worden besproken in art. 223 t/m 234 VWEU. Sommige mensen beweren dat het Europees Parlement hetzelfde is als de parlementen die wij in Nederland kennen. Dit is echter niet helemaal juist. Allereerst hebben onze parlementen een belangrijke wetgevende taak en mogen zij zelf voorstellen tot wetgeving doen. Het Europees Parlement speelt inderdaad ook een rol bij de wetgeving binnen de EU, maar mag echter geen voorstellen tot wetgeving doen! Daarnaast mag het Parlement ook niet alleen beslissen of een wetsvoorstel door gaat of niet (zie o.a. Art. 225 VWEU). Vaak heeft het Europees Parlement enkel een medebeslissingsbevoegdheid naast andere organen van de EU, zoals de Raad en de Commissie. Men spreekt in dit verband wel van een quasi-wetgevingsorgaan. Wel van belang is, dat het Europees Parlement een belangrijke rol speelt binnen de toe- of uittreding van een lidstaat.

Taken: controle

Naast wetgevende taken, heeft het Europees Parlement ook controle taken. Zo hebben de leden het recht van enquête. Hiermee kan het Europees Parlement een commissie samenstellen die eventuele inbreuken op het Unierecht of wanbeheer bij toepassing van dit recht aan de kaak stelt en onderzoekt. Dit kan alleen gebeuren als eenvierde van de leden van het Parlement hier achter staat (art. 226 VWEU). Hiernaast speelt het Parlement een belangrijke rol bij de verkiezingen van de Europese Commissie en controleren zij de werkzaamheden van dit orgaan. Zo moet de Commissie elk jaar een jaarverslag inleveren met betrekking tot hun werkzaamheden en moet de Commissie haar beleidsstrategie voorleggen aan het Parlement. Ook heeft het Parlement vraagrecht ten opzichte van de Commissie. Deze vragen mogen door het gehele Parlement of door één van de leden worden gesteld en moeten schriftelijk of mondeling door de Commissie worden beantwoord (art. 230 VWEU).

Nog een belangrijk instrument van het Europees Parlement is de motie van afkeuring jegens de Commissie uit art. 234 VWEU. Hiermee kan het Parlement de Commissie dwingen om gezamenlijk af te treden. Dit kan alleen wanneer op initiatief van minstens eentiende van het aantal leden uit het Parlement kiezen voor een motie. Deze motie wordt voorgelegd aan het gehele Parlement, waarover daarna wordt gedebateerd. Pas wanneer tweederde van het aantal leden van het Parlement voor de motie stemt en deze tweederde ook nog eens een meerderheid vormt van het gehele Parlement, is de motie aangenomen en moet de Commissie aftreden! Men kan dus geen motie tegen een enkel lid van de Commissie indienen.

Taken: budget

Volgens art. 314 VWEU stelt de Commissie elk jaar een ontwerpbegroting voor de EU op. Deze wordt in samenwerking met de Raad door het Europees Parlement uiteindelijk vastgesteld. Dit gebeurt door de Commissie kwijting te geven. Hierover wordt gedebateerd en beslist door het Europees Parlement. In deze kwijting staan opmerkingen over de ontwerpbegroting van de Commissie. Hieraan moet de Commissie zich vervolgens houden. Na het kwijtingsbesluit genomen te hebben, kan de Commissie de begroting uitvoeren, let wel: op eigen verantwoordelijkheid! Dit wordt door het Europees Parlement door vaste commissie getoetst en gecontroleerd. Wanneer de Commissie zich niet aan de opgestelde regels van de kwijting houdt, kan het Europees Parlement het Hof (rechter) inzetten.

De samenstelling

Het Europees Parlement is samengesteld door alle gekozen leden uit verschillende lidstaten. Deze leden onderscheiden zich binnen het Parlement niet naar hun nationaliteit, maar naar hun politieke gezindheid. Dit wordt tot uitdrukking gebracht door aansluiting bij een politieke fractie. Een fractie binnen het Europees Parlement moet uit minstens 25 leden bestaan die uit minstens 4 landen afkomstig zijn. De grootste fractie is nog altijd de Fractie van de Europese Volkspartij, ook wel de christendemocraten genoemd. Elke fractie heeft bepaalde rechten, zoals bijvoorbeeld spreektijd tijdens het debateren. Daarnaast heeft elke fractie een fractievoorzitter. Alle voorzitters komen samen met de voorzitter van het Europees Parlement af en toe samen in de Conferentie van voorzitters, welke beslist over de organisatie van werkzaamheden binnen het Parlement.

Binnen het Parlement bevinden zich ook parlementaire commissies. Elke commissie houdt zich bezig met een bepaald terrein en met bepaalde werkzaamheden. Wetsvoorstellen van de Commissie komen dan ook steeds bij een bepaalde commissie, die gespecialiseerd is in het onderwerp van de wetgeving. In een gezamenlijke vergadering wordt de wetgeving dan als nog met de andere leden besproken.

De voorzitter van het Europees Parlement wordt elke tweeënhalf jaar gekozen door de leden van het Parlement.