Deltawerken, beweegbare dijk

De Deltawerken zijn gebouwd naar aanleiding van de watersnoodramp in 1953. Het project was bedoeld om een dergelijke ramp te voorkomen in de toekomst. Bij de realisatie hiervan zijn vele (nieuwe) technieken gebruikt voor het maken van o.a. dammen en dijken.

Geschiedenis Deltawerken

Nederland is een laag land. Zo laag dat als er geen dijken en duinen waren de helft van Nederland onder water zou lopen. Daarom wordt ons land ook 'de Lage Landen' genoemd. De helft van ons land ligt lager dan de zeespiegel. Toch houden we het droog. In het oosten en zuiden van ons land stromen drie rivieren ons land binnen:

• de Rijn (gemengde rivier)
• de Maas (regenrivier)
• de Schelde (regenrivier)

Gemengde rivier

Een gemengde rivier ontstaat doordat het ijs in de bergen van Zwitserland smelt en zich mengt met regenwater. Daarom heet het een gemengde rivier.

Regenrivier

Een regenrivier bestaat alleen uit regenwater. Daarom heet een regenrivier zo.

Een laag land, zoals Nederland, waar veel rivieren door stromen, noemen we een delta. In een delta is de grond vruchtbaar en daardoor kan er van alles groeien. Er zijn ook veel vaarwegen, daardoor is er goede handel. Maar er is altijd gevaar; de zee kan haar golven over het land spoelen of de rivieren kunnen overstromen. Vroeger waren er vaak overstromingen, bijvoorbeeld in 1953. Nu zijn er ook nog wel eens overstromingen zoals in 1995, waarbij veel dijken het hoge rivierwater amper konden tegenhouden.

De watersnoodramp (1953)

Op 1 februari 1953 was het in Zeeland springvloed. Springvloed is heel erg hoge vloed. Op veel plaatsen braken toen de dijken door. Niemand had rekening met zo'n ramp gehouden. Een groot deel van Zuidwest-Nederland liep onder water. Veel mensen probeerden zichzelf te redden door op de daken van hun huizen te gaan zitten, maar de hulp kwam pas de tweede dag op gang. Veel mensen zijn verdronken doordat hun huizen instorten, of zijn door de kou overleden. Bijna tweeduizend mensen en tienduizend dieren zijn verdronken. Honderdduizend mensen moesten voorlopig bij andere mensen wonen in een veilig gebied. Dat heet evacueren.

Het Deltaplan

Een dergelijke ramp als in 1953 mocht nooit meer gebeuren. Na de watersnoodramp werd daarom een plan bedacht: het deltaplan. In dat plan stond dat stormvloeden konden worden tegengehouden. Bij vloed stijgt het water in de rivieren, daarom moesten hiervoor alle zeearmen in Zeeland afgesloten worden met dammen. Alleen de Westerschelde bleef open voor de schepen die naar Antwerpen moesten. De dijken moesten worden verhoogd, zoals de dijken langs drukke vaarroutes zoals die van de Westerschelde en de Nieuwe Waterweg. Deze dijken waren erg verouderd en waren aan verbetering toe. Niet alleen Zeeland werd getroffen door de watersnoodramp, maar ook vlakbij Rotterdam en zelfs in het westen van Noord­ Brabant was land onder water gelopen.
Het begin van de deltawerken vond plaats ten oosten van Rotterdam. Hier werd de eerste stormvloedkering gebouwd. Een stormvloedkering is een schuif die bij hoog water neergelaten word. Daardoor kan het hoge water uit de zee de rivier niet meer in. Het water in de rivier kan niet stijgen zodat het land achter de rivier veilig is. Na deze eerste stormvloedkering bij Rotterdam (1958) zijn enorme dammen gebouwd in de zeearmen van Zeeland.

De Oosterscheldedam

In 1968 was de Oosterscheldedam aan de beurt. Er kwam protest tegen omdat er met een gesloten dam geen eb en vloed meer kon komen in de Oosterschelde. Daardoor veranderde het water van zout naar zout, waardoor veel vissen zouden sterven. Dat kon niet, vonden de mensen uit Zeeland. Na een jaar lang discussiëren bedacht men een plan waarbij de Oosterschelde toch open zou kunnen blijven. Er kwam een dam waarbij het water uit de Noordzee toch in de Oosterschelde zou kunnen stromen. Als het hard zou gaan stormen konden de gaten in de dam met een soort schuiven worden afgesloten. De Oosterscheldedam zou de allergrootste dam van de Deltawerken worden met maar liefst 9 kilometer lengt. Deze dam ligt tussen Schouwen-Duiveland en Noord-Beveland. Op sommige plaatsen was het wel 40 meter diep en was de stroming erg sterk, daarom moesten er sterke pijlers worden gebouwd.

Het bouwen van de pijlers:

De dam bestaat uit 65 betonnen pijlers. 1 pijler bestaat uit een voetplaat van 25 bij 50 meter en ze zijn 30 tot 40 meter hoog. Gemiddeld wegen de pijlers 17.000 ton en er is ongeveer 7000 m3 beton in verwerkt. Aan de onderkant is elke pijler hol. Men heeft ongeveer anderhalf jaar nodig gehad om de pijlers te bouwen. Zo'n pijler werd op een speciaal aangelegd bouwdok of bouwput bij werkeiland Neeltje Jans gebouwd en daarna naar zee vervoerd. Dit noem je prefabriceren. Dat betekent dat onderdelen voor een pijler eerst in de fabriek worden gemaakt en daarna als een bouwdoos in elkaar worden gezet. Het voordeel hiervan is dat je snel kunt bouwen. Nadat de pijlers klaar waren, liet men de bouwput vollopen met water waardoor de pijlers naar de plaats van bestemming konden worden vervoerd. De speciale boten die dit deden heetten hefboten. Met een speciaal schip waar speciale machines op zaten kon door middel van buizen die in de zeebodem werden gestoken de zeebodem losgetrild worden waardoor de zandkorrels op de bodem dichter op elkaar werden geschoven en de bodem steviger werd. Om de bodem nog sterker te maken werden er grote matrassen gemaakt. Deze werden gevuld met zand en grind. Ze werden op een grote rol gedraaid. Met een andere speciale boot werden ze op de goede plek gelegd. Voor nog meer stevigheid werd hier een nog kleiner matras op gelegd. Uiteindelijk werden de 65 pijlers op hun plaats gezet. De stormvloedkering was nog niet helemaal klaar. Er moesten nog op- en neerlaatbare schuiven ingezet worden. Zo'n schuif is 40 meter lang en 11 meter hoog. Het fabriceren van deze schuiven was ook weer een hele opgave. De schuiven staan bijna altijd omhoog. Alleen als er een zware storm dreigt, gaan ze naar beneden. De eilanden erachter zijn dan beschermd tegen het water.

Op 4 oktober 1986, een jaar later dan de geplande datum, was de Oosterscheldedam klaar. Koningin Beatrix stelde op die dag de stormvloedkering officieel in werking. Staatshoofden uit de hele wereld en alle ministers uit Nederland waren hierbij aanwezig. In Zeeland was de vreugde groot op deze dag.

De deltawerken zijn klaar

Zeeland was nu door alle dijken en dammen sterk genoeg om het water bij een zware storm tegen te houden. Alleen in Zuid­ Holland moest nog wat gebeuren. Men kon dit aanpakken door alle dijken daar hoger en breder te maken maar aangezien de lengte van 300 meter was dit te hoog gegrepen. Een andere mogelijkheid was het water tegenhouden met een stormvloedkering. Na lang discussiëren koos men voor een stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg. Er werd gekozen voor een plan met aan de oevers twee grote stalen schuiven. Die schuiven zitten vast aan een grote stalen arm. Deze arm zit weer vast aan een scharnier.
Je kunt de arm vergelijken met de Eiffeltoren: ze zijn beide even groot. In 1991 begon men met de bouw en in 1997 was de stormvloedkering klaar. Hiermee was het hele deltaplan compleet. Bij elkaar heeft het Deltaplan 14 miljard gulden gekost. Omdat er in 1995 ook rivierdijkdoorbraken waren is er nu sprake van een deltaplan voor de rivieren. Men is nu bezig om een heleboel dijken langs de rivieren te verhogen en te versterken en de uiterwaarden van de rivieren weer vrij te maken voor de natuurlijke stroming van de rivier, zodat er geen gevaar is als het water in de rivieren te hoog staat.