Corneliszoon: Uitvinder van de Zaagmolen

Er had geen gouden eeuw geweest zonder zaagmolen. Boven Amsterdam lag het eerste industriegebied in de wereld. Krelis Lootjes uit Uitgeest heeft een belangrijke rol gespeeld in de vaderlandse geschiedenis. In dit artikel lees je meer over zaagmolens. Wist je dat de Amerikanen de Zaanstreek het eerste industriële gebied ter wereld noemen? Dat komt omdat de zaagmolens er in grote hoeveelheden stonden. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Molens, geen Nederlandse uitvinding
• Zaanstreek, het eerste industriegebied ter wereld
• Gouden eeuw gebouwd op windenergie
• Europa omarmt de zaagmolen
• Engelands rebellie tegen de zaagmolen

Molens, geen Nederlandse uitvinding

Molens zijn er al heel lang. Minimaal 2500 jaar terug kende men molens. Chinezen, Grieken en Perzen hebben twee millennia geleden al molens gebouwd. De zaagmolen is een belangrijke uitvinding die ongeveer 400 jaar terug is gedaan. Door windkracht kon men het zagen versnellen waardoor er meer gebouwd kon worden. Een handzager uit Uitgeest die zich Krelis Lootjes liet noemen kwam op het idee om een krukas te bevestigen aan een molen. Officieel heette hij Corneliszoon.

Zaanstreek, het eerste industriegebied ter wereld

In 1594 heeft Cornelis Corneliszoon in Uitgeest een zaagmolen gebouwd. Hij had een jaar eerder patent erop aangevraagd. De zaagmolen was al bekend van tekeningen. Maar Corneliszoon bedacht de krukas waardoor hij geoptimaliseerd werd voor gebruik. Historici zeggen dat de Zaanstreek het eerste industriegebied ter wereld was door de uitvinding van de zaagmolen. Er was in de 17e eeuw vooral een scheepsbouwindustrie in de Zaanstreek. Er stonden 900 zaagmolens. Mede door deze scheepsbouw kon de VOC zijn plannen realiseren om geld te verdienen in de scheepvaart. Dus de uitvinding van Corneliszoon is zeer belangrijk geweest voor de Nederlandse geschiedenis.

Gouden eeuw gebouwd op windenergie

De molens werden in de 17e eeuw steeds belangrijker. Ze kregen een steeds uitgebreidere toepassing. In de 17e eeuw waren er: zaagmolens, oliemolens, meelmolens, pompmolens, hennep kloppende molens (om zeilen te maken), papiermolens, kleurstofmolens en pelmolens. De gouden eeuw is door windenergie voort gedreven.

Europa omarmt de zaagmolen

De zaagmolens werden snel algemeen gebruik in Europa. In bergachtige gebieden werd de krukas van Corneliszoon door een watermolen aangedreven. Alleen in Engeland, waar later de industrialisatie begon, duurde het iets langer voordat de handwerkslieden de intrede van een mechanisch apparaat accepteerden.

Engelands rebellie tegen de zaagmolen

In 1663 is in Engeland door een Nederlander de eerste zaagmolen van Engeland gebouwd. De molen werd direct door vijandigheid van de conventionele timmermannen verlaten. De volgende zaagmolen kwam pas 104 jaar later van de grond. De bouwer James Stansfield had in Nederland kennis over de molen opgedaan. Deze molen werd door een menigte handzagende timmermannen vernield. Daarna is de molen weer herbouwd zonder verdere vernielingen.

Het feit dat de Engelsen ruim een eeuw achter liepen op de Nederlanders was een belangrijke oorzaak dat ons kleine landje het zo goed deed in de 17e eeuw met de scheepsbouw en het veel gebieden in de wereld heeft ontdekt.