Wind kan een valwind, windhoos of tornado veroorzaken

Wind is de natuurlijke luchtbeweging van de aardatmosfeer. Vaak kijken we hoe hard de wind is. Gaan we met de fiets of toch maar niet. Kunnen we zeilen of niet? Is het rustig visweer of moet het scherm mee om achter de wind te zitten? Komt de wind uit het noorden of uit het zuiden? Wind werd vroeger al gebruik om de oer-Hollandse molens te laten draaien en in de 20ste en 21ste eeuw worden er grote windturbines gebouwd om van de wind stroom te maken. Maar wind kan ook dreigend zijn en erg beangstigend.

• Hoe de wind wordt gemeten
• De kracht van de wind
• Wat is een windhoos?
• Tornado
• Valwind, ofwel downburst

Hoe de wind wordt gemeten

Ouderwets, met een analoog weerstation, een windmeter op het dak, een digitaal weerstation, smartphone, handmeter of een rood-witte windzak. Allemaal om snel te kijken waar de wind vandaan komt en sommige ook om te zien hoe hard het waait. De voorschriften van de Wereld Meteorologische Organisatie zijn dat een officieel weerstation de windmeter plaatst op 10 meter hoogte. De windmeter van het weerstation van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) staat op 20 meter hoogte en het resultaat wordt omgerekend naar 10 meter hoogte, zodat gegevens te vergelijken zijn met elkaar.

De windsnelheid

De schaal van Beaufort wordt gebruikt om de snelheid van de gemiddelde wind aan te duiden. De gemiddelde snelheid die minstens tien minuten lang gemeten is. De benaming van de windkracht wordt vervolgens verwerkt in diverse weerberichten.

De kracht van de wind

Wat is een windhoos?

Vooral in de zomer gaan onweersbuien soms gepaard met een windhoos. Een windhoos is een sneldraaiende kolom met wind die als een slurf onder een onweerswolk zichtbaar is. Een sneldraaiende slurf die met de bui wordt gevormd door een stijgende luchtkolom en bij het raken van de grond veel dingen kan beschadigen of verwoesten. Een stijgende kolom die gemaakt wordt door temperatuurverschil. De grond is warm en de lucht op grote hoogte is koud. Het verschil kan 70 tot 90 graden zijn. De warme lucht gaat stijgen.

Wind op grote hoogte

Wanneer er op grote hoogte (zo’n 10 kilometer hoog) ook nog eens een sterke wind staat (de straalstroom bijvoorbeeld) kan er een windhoos ontstaan. In de hoos komen windsnelheden van wel honderd tot honderden kilometers per uur voor. De hoos trekt met de bui mee en kan op de grond een spoor van vernielingen achterlaten. De kracht en de schade van een windhoos wordt uitgedrukt in de Enhanced Fujita Scale (EF-0 tot 5).

Schade en windsnelheid

In Nederland komen er naar schatting zo'n 35 windhozen per jaar voorkomen en in België komen naar schatting 10 windhozen per jaar voor. Zwakke windhozen die soms toch aanzienlijke schade veroorzaken. In Nederland zijn windhozen hoofdzakelijk zwak in vergelijking met de tornado's die in Amerika voorkomen.

Tornado

Een windhoos is de zwakke variant van de tornado. Eigenlijk is een tornado een hele zware windhoos. Windhozen kunnen ook zonder een onweersbui ontstaan en een tornado niet. De windsnelheden zijn dan niet hoog genoeg om in de laagste categorie van tornado’s te vallen. Waterhozen (vooral op grote oppervlakten met water te zien) en zandhozen en hooiduivels (ontstaan boven sterk verhitte oppervlakken zoals zandgronden en gemaaid gras), zijn voorbeelden die vrijwel nooit schade aanrichten. Een tornado, ontstaat altijd uit een zware onweersbui. Van een tornado wordt dan ook gesproken wanneer er een directe connectie is met een onweersbui en de windsnelheid hoger is dan 105 km/uur.

slurfbreedte

Verschillen in zwakke en sterke (vanaf EF3) tornado’s zijn er niet alleen in windsnelheden, maar ook in de breedte van de slurf en hoe lang het duurt. De breedte van de slurf is bij een zwakke tornado enkele meters breed en bij een sterke tornado al gauw honderden meters! De duur van een zwakke tornado is vrijwel altijd kleiner dan een kwartier en bij een sterke tornado kan het wel een uur duren. Echte sterke tornado’s kennen we in Nederland en België niet.

Valwind, ofwel downburst

Een andere wind in Nederland en België is de zogeheten valwind of downburst. Valwind gaat gepaard met flinke onweersbuien die uitgroeien tot grote hoogte. Tot grote hoogte waar het – 60 graden vriest. Met de neerslag komt de kou omlaag. Om de grond te bereiken moet de wind uitwijken. Door het horizontaal uitwijken, gaat het nog sneller en nog heftiger. Dakpannen vliegen door de lucht, bomen waaien om (zitten zomer 's vol in het blad) en over een groot oppervlak waait alles één kant op. Het verschil met een windhoos. Bij een windhoos is een roterende wind en vallen de bomen vaak verschillende richtingen op en bij een valwind liggen de bomen en de omgevallen mais in dezelfde richting. Bij een windhoos is het spoor van vernieling vaak smal en bij een valwind is het vaak een omvangrijk gebied. Het hele maïsveld ligt plat op de grond. Alle maïs in dezelfde richting! Vaak treden er bij een valwind zware windstoten op in combinatie met hevige regen.