De Spaanse pluim is een weerskundig fenomeen

Wanneer zeer warme lucht van Spanje naar het noorden trekt richting België en Nederland hebben we eerst warm weer. Met lagedrukgebieden op de Atlantische oceaan wordt de lucht anders. In deze weersituatie komt er een koufront aan de westkust binnen en dit samen geeft onstabiele lucht. In deze onstabiele lucht kunnen onweersstoringen ontstaan en deze kunnen flink noodweer geven. Het ontstaan wordt in de meteorologie de Spaanse pluim genoemd.

• Buien
• Spanje
• Vochtige lucht en Spaanse pluim
• Convergentiezone
• Vochtige lucht en droge lucht

Buien

Buien ontstaan uit cumuluswolken en horen tot de cumulonimbuswolken (of buienwolk). De Spaanse pluim kan een buienwolk geven wanneer er aan tenminste drie voorwaarden wordt voldaan:

1. Veel vocht in de lucht. Door een luchtmassa met relatief koude en vochtige lucht, die over zee schuift. Koude lucht is zwaarder dan warme lucht. Hierdoor zal bij het frontvlak de koude lucht onder en de warme lucht boven komen te liggen. De koude lucht schuift de warme lucht omhoog. Wolken ontwikkelen zich en worden heel groot en hoog: de cumulonimbuswolken.
2. Een dikke laag met warme lucht die zich op enige hoogte bevindt. De combinatie van onderaan vochtige koude lucht met daarboven een droge warme lucht is erg onstabiel.
3. Een bron van energie die de warme lucht omhoog tilt. Het gebeurt door convergentie (het naar elkaar toe bewegen van verschillende luchtstromen). Er ontstaat in de eerste instantie een altocumuluswolk, maar is de lucht hogerop ook onstabiel dan klontert de bewolking samen tot cumulonimbuswolken.

De Spaanse pluim

De Spaanse pluim wordt dus veroorzaakt door een golf warme lucht in combinatie met een koufront (minder warme lucht).

Spanje

Spanje ligt in Zuid-Europa en heeft een mediterraan klimaat. Een klimaat waar het zomers warm is en 's winters mild. In Spanje zijn tropische temperaturen (een dag van 30 graden of hoger) meer regel dan uitzondering. Bij een Spaanse pluim hoort in de meteorologie tevens de nadering van een koufront dat aan de grond vertraagt, maar in de hogere luchtlagen al wel binnenschuift.

Vochtige lucht en Spaanse pluim

Aan de westkant komt een lagedrukgebied langzaam over zee, richting Europa. In een lagedrukgebied of depressie is de luchtdruk op zeeniveau laag ten opzichte van de omgeving. Het trage lage drukgebied zorgt wel voor het opsteken van een zuidelijke wind boven Spanje. De hete en vochtige lucht wordt hierdoor als een rookpluim van Spanje naar de Benelux geblazen. Een soort ‘rookpluim’ die niet echt met het ‘blote’ oog zichtbaar is, maar wel goed zichtbaar in de kaarten en beelden van de weersatelliet. De zeer warme lucht valt samen met een zone met zeer vochtige lucht.

Convergentiezone

Er is meer nodig. De lucht moet in de bovenste helft van de atmosfeer onstabiel zijn en moet vanaf de grond wordt gedwongen om op te stijgen (een convergentiezone). Een convergentiezone is meestal een lijnvormige strook met aan weerskanten wind uit verschillende richting. In de strook waar de wind, uit verschillende richtingen elkaar ontmoeten, wordt de lucht gedwongen om op te stijgen. Ze waaien als het ware tegen elkaar op. Dat veroorzaakt in veel gevallen vorming van bewolking, en bij voldoende onstabiliteit ook buien. Bij een Spaanse Pluim wordt doorgaans vrij gemakkelijk aan deze voorwaarden voldaan.

Indicatoren

Er zijn meerdere indicatoren om een convergentiezone te bepalen:

• CAPE. Een afkorting van Convective Available Potential Energy. Het gaat bij CAPE om stromingen van warmte (convectie). De CAPE wordt pas aangesproken op het moment dat de lucht verzadigd is van vocht. Je kunt dus in theorie een hele hoge CAPE-waarde hebben, maar toch builoos blijven.
• CIN. De afkorting van Convective Inhibition, ofwel convectieve remming. CIN is een onderdeel van een meteorologisch fenomeen genaamd Spanish Plume (Spaanse pluim). Bij een Spaanse pluim is het meteorologisch van belang dat wanneer het koufront nadert en de grond nog hoge temperaturen heeft, de push gebeurt is om de luchtlaag te ‘tillen’.
• Lifted Index. Een maatstaf die temperatuurverschillen op een bepaalde hoogte in de atmosfeer berekent.

Vochtige lucht en droge lucht

Tropische warmte komt op ons af door een zuidenwind die warme droge Spaanse lucht naar ons toevoert. Zeer warm is het in Spanje waar temperaturen van 40 graden en meer worden gemeten. Zo heet zal het bij ons niet worden, maar 34 of 35 wordt wel op veel plekken gehaald. Een vochtige en klammige warmte gevend. In combinatie met een extreem hoge uv-index (zonkracht) is er na de ‘vieze warmte’, noodweer mogelijk. Buien met onweer, zeer zware windstoten, hagel en plaatselijk wateroverlast door de grote hoeveelheden regen.

Maar soms passeert een Spaanse pluim zonder dat er iets gebeurt. Maar het is goed dat meteorologen waarschuwen met code oranje of rood, zelfs als er dan niets gebeurt!