Taalwetenschap: beleefdheid in het taalgebruik

Taalwetenschap: beleefdheid in het taalgebruik Een aantal taalwetenschappers heeft zich in de laatste eeuw bezig gehouden met het begrip 'beleefdheid'. Gerelateerde termen die hiervoor in Engelstalige wetenschappelijke artikelen werden gebruikt zijn 'facework' en 'politeness'. Er zijn drie belangrijke onderzoekers of onderzoeksduo's die hun theorieën over het begrip beleefdheid hebben geformuleerd. Het gaat om onderzoekers Erving Goffman, Brown & Levinson en Richard Watts.

Erving Goffman: de grondlegger van de Politeness Theory

Goffman wordt de 'founding father' genoemd van de Politeness Theory (beleefdheidstheorie). Zijn theorie heeft hij vastgelegd van 1955 tot 1967. Ook de term 'facework' komt vanuit Goffman. Zijn definitie van facework is:
Alles wat je doet, talig en niet talig, waarmee je sociale relaties opdoet en bevestigt.

Volgens het Ritual Equilibrium moet er balans zijn tussen gesprekspartners. / Bron: Wallusy, PixabayVolgens het Ritual Equilibrium moet er balans zijn tussen gesprekspartners. / Bron: Wallusy, Pixabay
Facework kan volgens hem worden bijgesteld door bepaalde rituelen. Bij de presentational rituals laat je zien dat je iemand apprecieert, hierdoor stijgt als het ware de 'ego' van de ander. Het is niet dat dit dan meteen een compliment is, alleen al praten tegen de ander betekent dat je de ander apprecieert. Dit is beleefd. Ook beschrijft hij de avoidance rituals, hierbij hou je afstand tot de ander om niet in elkaar persoonlijke ruimte te komen. Dit ritueel kan ook corrigerend werken, met dat je de oorzaak van een bepaalde overtreding wegneemt.

Ritual Equilibrium

Volgens hem moet het facework tussen beide gesprekspartners als het ware in balans zijn. Hiervoor heeft hij het Ritual Equilibrium bedacht. Dit betekent dat er een balans is tussen de spreker en de hoorder. Het gaat erom dat de spreker en hoorder allebei in dezelfde waarde worden gelaten. Dit kan bijvoorbeeld door de hoeveelheid van spreken, of het soort facework dat door beiden wordt gebruikt in de interactie.

Brown & Levinson: Theory of Politeness (1978, 1987)

Brown & Levinson hebben hun theorie over beleefdheid afgeleid van die van Goffman. Waar de theorie van Goffman eigenlijk over alles gaat, zowel talig als niet talig, als indicator van beleefdheid, gaat het bij Brown & Levinson slechts om taal. Brown & Levinson kijken enkel naar talig handelen en beleefdheidsstrategieën. Deze theorie is puur op taal gericht, en er wordt niet gekeken naar interacties.

In hun beleefdheidstheorie onderscheiden ze 'positive face' en 'negative face' (positief gezicht en negatief gezicht).
  • Positive face: de menselijke behoefte aan erkenning en affectie.
  • Negative face: de menselijke behoefte aan privacy.

Interactional balance

Ook Brown & Levinson hebben zo hun eigen term voor de balans in interacties tussen mensen. De term die zij gebruik is 'Interactional balance'.

Locher & Watts

Watts heeft in zijn artikel meer een aantal kritiekpunten geleverd op de theorie van Brown & Levinson. De kritiek van Watts op hun beleefdheidstheorie zijn de volgende punten:
  • Brown & Levinson kijken te veel naar uitingen zonder te kijken in welke context de uitingen worden gebruikt. De context moet dus worden meegenomen in de beoordeling of iets negatief of positief taalgebruik is.
  • Gebruikelijk directief taalgebruik wordt gezien als politic behavior, omdat het normaal taalgebruik is. Vaak kun je het niet zo makkelijk beoordelen.
  • Watts vindt dat je eerst naar de afwijkingen van normen in taalgebruik moet kijken, en vervolgens kun je pas beoordelen of het negatieve of positieve beleefdheid is. Dit doen Brown & Levinson niet.

Overzicht van de criteria die worden meegenomen in verschillende theorieën over beleefdheid

Naam van de taalwetenschapperGegevens waarnaar wordt gekeken bij het beoordelen van beleefdheid
GoffmanAlles wat je doet, talig en niet talig.
Brown & Levinson Er wordt enkel gekeken naar talig handelen en beleefdheidsstrategieën
Locher & Watts Er wordt eerst gekeken naar de afwijkingen van normen op het taalgebruik, vervolgens worden er past uitspraken gedaan over de beleefdheid. Er wordt hier meer gekeken naar de context.
© 2013 - 2024 Shiny, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Grondwerk met je paard: Voedsel beleefdheidAls je werkt met voedsel beloningen, dan is het heel belangrijk dat er respectvol om gegaan wordt met het voer. Elk paar…
7 jaar jonger in 7 weken: Anti-Aging Breakthrough Dieet7 jaar jonger in 7 weken: Anti-Aging Breakthrough DieetJe kunt er zeven jaar jonger uit zien binnen zeven weken door een combinatie van afvallen en het juiste doen voor je hui…
Dooddoener “het hoort zo”mijn kijk opDooddoener “het hoort zo”We horen het regelmatig om ons heen of we gebruiken het zelf … “het hoort zo”. Hoe gemakkelijk is het een vraag te beant…
Zakendoen in Japan: Culturele OmgangsvormenZakendoen in Japan: Culturele OmgangsvormenVoor veel zakenlieden heeft zakendoen met Japan iets afschrikwekkends. Het land wekt de indruk afgesloten en moeilijk te…

Pragmatiek: Taalhandelingen door J.R SearlePragmatiek: Taalhandelingen door J.R SearleBij het wetenschapsgebied pragmatiek wordt er vaak over taalhandelingen gesproken. Taalhandelingen hebben te maken met d…
Doggerland, het land tussen Engeland en NederlandDoggerland, het land tussen Engeland en NederlandKlimaatverandering zorgt voor opwarming van de aarde, waardoor de zeespiegel stijgt. Het zal niet de eerste keer zijn, a…
Bronnen en referenties
  • Locher, Miriam A. and Watts, Richard J.. (2005) Politeness theory and relational work. Journal of politeness research, Vol. 1, H. 1. pp. 9-33.
  • Pragmatiek collegemateriaal
  • Afbeelding bron 1: Wallusy, Pixabay
Shiny (132 artikelen)
Laatste update: 23-11-2020
Rubriek: Wetenschap
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.