Geografie Israël: urbanisatie onder het Zionisme vóór 1948

De Zionisten hadden gedurende de periode 1880-1948 weinig belangstelling voor de oprichting van steden in Palestina. Het Zionisme wilde een nieuwe samenleving oprichten in het Land Israël. De Zionistische ideologie legde de nadruk op de terugkeer naar de grond en de vestiging van een samenleving van boeren en arbeiders. Men wilde af van het Diaspora imago waarbij Joden in steden woonden en zich bezig hielden met diensten en handel.

Stedelijke ontwikkeling (urbanisatie) in de ogen van de Zionistische pioniers

De meeste Zionisten hadden niets op met steden en wilden deze ook niet oprichten in Palestina. Uitzondering hierop was o.a. Theodor Herzl die Haifa zag als een moderne Joodse stad gebaseerd op industrie en havenactiviteiten.

Bilu

De eerste Zionistische pioniers van Bilu wilden wel in steden wonen maar vanwege het ontbreken van financiële middelen konden geen steden worden opgericht. Daarom richtten zij moshavot (dorpen) op. Met de Chaloetsiem aan het begin van de 20ste eeuw werd nadruk gelegd op landbouwnederzettingen. Het dorp moest de stad beïnvloeden en niet andersom.

kibboets en moshav

De nieuwe landbouwnederzettingen waren de kibboets en de moshav. De kibboets was een collectieve nederzetting en de moshav een coöperatieve nederzetting. Deze combineerden agrarische economie met vrije concurrentie op de open markt.

Achuzat Bayit

Hoewel geen aandacht werd besteed aan stedelijke ontwikkeling ontstond in de noordelijke buitenwijk van Jaffo een Joodse wijk, Achuzat Bayit. Het werd gebouwd als een tuindorp (dat destijd populair was in Europa). Later werd deze wijk de kern van de stad Tel Aviv. Langzaam kwamen er meer woonwijken en ontwikkelde Tel Aviv zich. Dit was de enige noemenswaardige stedelijke ontwikkeling in Palestina onder de Zionisten. Omdat de verwachte immigratie groei aanvankelijk niet groot was vormden de agrarische nederzettingen de basis voor absorptie van immigranten. Toch konden de migranten zelf bepalen waar ze gingen wonen. Stedelijke centra breidden zich uit op privé-land onder speculatieve condities, terwijl nationaal kapitaal alleen immigranten kon helpen in de perifere gebieden en in de agrarische sector op nationaal land.

politieke en economische macht van de agrarische nederzettingen

Vooral de kibboetsiem waren politiek machtig en economisch zo goed georganiseerd dat ze de steden niet nodig hadden. In de kibboetsiem was ook lichte industrie. De groei in de landbouw nam toe maar er woonde nooit meer dan een kwart van de Joden op het platteland. Toen de staat Israël werd uitgeroepen in 1948 woonde 25,6% van de 645.000 Joden in agrarische nederzettingen. Toch leidde de leden van de kibboetsiem het land; politiek, economisch en sociaal gezien. Zo kregen steden weinig nationale prioriteit. De groei van de steden werd bepaald dor de immigratie golven (zie volgende paragraaf).

Stedelijke ontwikkeling tijdens het Britse Mandaat 1917-1947

Tijdens de Britse Mandaat Periode vielen de steden onder het Britse Mandaat en niet onder de Zionisten. Uitzondering was Afula dat gesticht werd door leden van de Vierde Alija. Maar de kibboetsiem rondom Afula waren zo goed georganiseerd dat ze geen gebruik maakten van de diensten van de stad. Afula ontwikkelde zich heel langzaam; na 25 jaar had het nog maar 25000 inwoners. Pas in 1974 kreeg Afula de stadsrechten.

Vijfde Alija – jaren '30

Met de komst van de Duitse Joden in de jaren '30 tijdens de Vijfde Alija kreeg de stedelijke ontwikkeling in Palestina een impuls. De Duitse Joden hadden moeite met het agrarische leven en vestigden zich liever in steden. Eigenlijk vestigden ze zich in de moshavot die uitgroeiden tot steden. Het ging om Petach Tikva, Rishon LeZion, Rechovot, Hadera en Kfar Saba. Andere nieuwe moshavot werden opgericht onder de rook van Tel Aviv en werden ook al snel steden: Ramat Gan, Bnei Brak en Herzliyya. Dat de moshavot zich tot steden ontwikkelden werd ook veroorzaakt door de economische middenklasse achtergrond van de inwoners. Om die reden ontwikkelden alleen de moshavot zich tot steden en niet de kibboetsiem en moshaviem die niet een dergelijke bevolking hadden.

Tel Aviv

In Tel Aviv werden veel huizenprojecten uitgevoerd. Er werden goedkope huizen gebouwd voor arbeiders die werkten in de citrusteelt. De middenklasse vestigde zich in de suburbane gebieden van Tel Aviv. En de religieuzen bouwden hun eigen buurten. Zo ontstond een mozaïek van buurten met verschillende bevolkingsgroepen.

Lees verder

• Geografie Israël: Startpagina - Geografie Israël (special)
• Urbanization in Israel (stadsgeografie) – Elisha Efrat
• Geografie Israël: stedelijke ontwikkeling voor en na 1948
• Israël-steden en streken: cultuurlandschap geografie
• Geografie Israël: stadsgeografie en stedelijke planning
• Geografie Israël: stadsgeografie Tel Aviv, Jeruzalem, Israël