De maan geeft mooie verschijnselen op aarde

Bij een heldere hemel kunnen we de maan zien. Beginnend als een sikkelmaan, die elke dag groeit totdat het een volle maan is en dan weer afneemt. Dan zien we de maan een of twee dagen niet (de nieuwe maan). Alles wat we zien tussen de eerste maansikkel en de laatste maansikkel, noemen we de schijngestalten van de maan (of maanfases). Maar bij bewolkt weer zijn er geen schijngestalten. Bij helder weer zien we het begin van maangestalte het sikkeltje, met erbij de gehele omtrek van de maan. Afhankelijk van de tijd en het weer kunnen we dit zien.

• De schijngestalten van de maan
• Kernschaduw en bijschaduw
• De soorten verduisteringen op de maan voor de jaren 2020 - 2025
• Het sikkeltje en de ‘volle’ maan tegelijk?
• Weetjes

De schijngestalten van de maan

Om de verschillende maanfases te kunnen zien, zijn we enorm weersafhankelijk. Het mag licht bewolkt zijn, maar nog beter is een onbewolkte hemel. De verschillende maanfases komen doordat de maan om de aarde draait en de aarde weer om de zon draait. Door de aantrekkingskracht van de aarde staat de maan altijd met de dezelfde kant naar de aarde en zien we op aarde altijd de voorkant van de maan. De maan weerkaatst het zonlicht en het licht van de aarde en door het draaien verandert ook het deel wat door de zon beschenen wordt. Daardoor zien we verschillen in het oplichten van de maan: de maanfases of schijngestalten.

Schijngestalten

De schijngestalten op het noordelijk halfrond, beginnend na nieuwe maan (de niet zichtbare maan), zijn:

• de jonge maansikkel;
• eerste kwartier;
• wassende maan;
• volle maan;
• afnemende maan;
• laatste kwartier;
• asgrauwe maan.

Kernschaduw en bijschaduw

De maan draait dus om de aarde en de aarde draait om de zon. Wanneer de aarde, de maan en zon precies horizontaal ten opzichte van elkaar staan, wordt de maan door de schaduw van de aarde verduisterd. Waar de maan anders het licht van de zon naar de aarde terug kaatst, staat de aarde in de weg en komt er geen zonlicht op de maan. De maan bevindt zich in de schaduw van de aarde. Dit kan alleen wanneer de maanfase een volle maan is. De maan is totaal donker en we noemen deze schaduw die volledig op de maan valt, de kernschaduw (of slagschaduw of umbra). De kernschaduw geeft dus een maansverduistering of maansverduistering in de kernschaduw. Doordat een beetje zonlicht, de langste golflengten rood en oranje, door de atmosfeer worden gebroken kunnen deze wél de maan bereiken en kleuren de maan prachtig rood. Niet iedere volle maan levert een maansverduistering op. Dit komt omdat de maan in een elliptische baan om de aarde trekt. De snelheid van de maan verandert steeds en maakt de afstand tussen de maan en aarde steeds verschillend. Ook is er naast weerszijden van de kernschaduw een gebied waar nog een deel van de zonnestralen opvalt (zie tekening). Dit wordt de bijschaduw genoemd of penumbra. Wanneer de maan zich in de bijschaduw bevindt dan worden gedeelten van de maan donkerder dan 'normaal'.

De soorten verduisteringen op de maan voor de jaren 2020 - 2025

Het sikkeltje en de ‘volle’ maan tegelijk?

Het sikkeltje van de maan is de start van een nieuwe maanfase. Een bijzonder fenomeen kan een paar dagen voor of na nieuwe maan zichtbaar zijn, wanneer het maansikkeltje nog erg dun is. Het sikkeltje is helder en goed zichtbaar en ook is de hele maan zichtbaar. Het lijkt gezichtsbedrog maar dat is het niet. Een beetje wazig maar echt duidelijk is de omtrek van de ‘volle’ maan te zien met een helder sikkeltje als begin van het eerste kwartier. Dit fenomeen is te zien in Nederland en België als:

• de zon nét onder is,
• avondrood de lucht mooi rood kleurt en wanneer de maan drie tot vier dagen oud is.

Hoe kan dat

Het zonlicht van de aarde weerkaatst op het donkere deel van de maan en licht deze iets op. Elke dag wordt de maan langzaam voller en schuift richting zuiden en oosten, steeds verder weg van de ondergaande zon. De reden waarom dan de gehele ronding van de maan niet meer te zien. Astronomen spreken over het asgrauw schijnsel.

Weetjes

• De maan geeft zelf geen licht. Het licht van de maan is weerkaatst zonlicht van de zon en de aarde bijvoorbeeld. De zon is het enige object in ons zonnestelsel dat zelf natuurlijk licht geeft.
• De maan is onze enige maan (satelliet) die in een vaste baan om de aarde draait.
• Een volle maan komt gemiddeld eens in de 29,5 dagen voor, vandaar dat een periode van 30 dagen een maand heet.