Wat zijn saponinen of zeepstoffen?

Saponinen zijn een categorie inhoudsstoffen uit het plantenrijk. In 75% van alle planten zitten saponinen, die eveneens bekend staan onder de noemer ´zeepstoffen´. Een van de kenmerken van saponinen is dat als je het oplost met water er een schuimlaag ontstaat. Saponinen zijn bitter. Insekten houden er niet van. Hoogstwaarschijnlijk werken saponinen mee om de plant te beschermen tegen eetlustige insecten. In ieder geval beschermen saponinen de plant tegen bacteriën, schimmels en ziekmakende gistsoorten. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Werking van saponinen in de mens
• Saponinen in groente en geneesplanten
• Steroïde saponinen
• Steröide saponinen in wilde yam
• Fyto-oestrogenen
• Saponinen in fenegriek
• Saponinen in echte sarsaparilla
• Triterpenoïde saponinen
• Voorbeelden van planten met triterpenoïde saponinen

Werking van saponinen in de mens

Saponinen kunnen vetten oplossen en werken als een emulgator. Lecithine is een vetachtige substantie in lichaamsweefsel. Wanneer saponinen met lecithine in aanraking komen dan zorgt dat voor het oplossen van saponinen. Hierdoor is er meer uitwisseling tussen de cel en zijn omgeving. Voedingsstoffen kunnen beter worden opgenomen. Toxische stoffen kunnen juist het lichaam makkelijker verlaten als er veel saponinen in de darmen zitten. Daardoor hebben saponinen een zuiverende werking. Saponinen zijn in de darmen nuttig maar mogen niet in de bloedbaan komen; dan zal de celwand van rode bloedcellen worden opgelost en richten saponinen schade aan.

Saponinen in groente en geneesplanten

Zonder je het bewust te zijn heb je in je leven tientallen verschillende saponinen gegeten. Saponinen zitten in allerlei groenten. sojabonen, erwten, spinazie, tomaten, aardappels en knoflook zijn maar enkele voorbeelden van voedingsstoffen die saponinen bevatten. Daarnaast vormen saponinen één van de categoriën werkzame stoffen in geneesplanten. Zeepkruid is een traditioneel geneeskruid waar, de naam zegt het al, veel saponinen of zeepstoffen in zitten. Overigens was zeepkruid vroeger vooral een geliefde plant omdat men er de was mee deed. Er zijn verschillende klassen van saponinen.

Steroïde saponinen

Deze saponinen hebben een verwantschap met hormonen. Het gedeelte uit de steroïde saponinen wat niet uit suiker bestaat heeft een steroïde basisstructuur. Behalve met hormonen heeft deze saponinensoort een gelijkenis met cholesterol, galzouten en vitamine D. Een precursor is een stof in een voorstadium. Steroïde saponinen zijn precursoren van bijnierschors- en geslachtshormonen. Bij een tekort ondersteunen deze hormonen de werking van genoemde hormonen.

Steröide saponinen in wilde yam

Aan de hand van het voorbeeld van wilde yam kan worden aangetoond hoe belangrijk saponinen zijn. Wilde yam helpt het endocrien evenwicht in het lichaam herstellen. Het endocrien systeem is het samenstelsel vam alle hormoonproducerende klieren in ons lichaam. Steroïde saponinen in wilde yam zoals diosgenine en sarsasponine hebben soortgelijke kenmerken als het lichaamseigen DHEA. Dit hormoon is een soort moederhormoon waaruit meer dan 50 verschillende hormonen die in de bijnier worden aangemaakt. De levensvitaliteit van de mens wordt in hoge mate bepaald door een evenwichtig hormoonaanmaak.

Fyto-oestrogenen

Diosgenine in wilde yam dient als precursor voor van nature in het lichaam aanwezige oestrogenen. Hierdoor is wilde yam een uitkomst voor vrouwen die last hebben van menopauzale verschijnselen. In de menopauze worden plotseling minder hormonen aangemaakt. Soms slikken vrouwen hier medicijnen met synthetische hormonen tegen maar je kunt het lichaam zelf stimuleren om de hormoonaanmaak op peil te houden. Klachten die op deze manier voorkomen kunnen worden zijn: opvliegers, nachtzweten, stemmingswisselingen en vaatziekten. Daarnaast biest wilde yam op deze manier preventie tegen osteoporose.

Saponinen in fenegriek

Een ander kruid waar veel saponinen in zitten is fenegriek. Dit heeft als medicinale werking dat fyto-oestrogenen worden vrijgesteld. Verder bevordert het de moedermelkproductie. Ook is het een geslachtsdriftbevorderend kruid. In Noord Afrika wordt fenegriek gebruikt door vrouwen met kleine borsten; de borstomvang neemt door dit kruid toe. De saponinen hebben meerdere werkingen. Ze bevorderen eveneens de productie van geslachtshormonen en cortisol.

Saponinen in echte sarsaparilla

Een andere geneesplant waarin veel steroïde saponinen in zitten is echte sarsaparilla. Deze plant levert door zijn saponinengehalte precursoren voor de menseigen hormoonproductie. Bij de vrouw leidt dit tot de vorming van luteotroop en proestageen en bij de man heeft dit vermogen van sarsaparilla tot gevolg dat de aanmaak van testosteron wordt bevorderd. Het is daarom zowel voor de man als vrouw een geslachtsdriftverhogend hormoon. Een man kan indien hij deze geneesplant inneemt de steroïden gebruiken als anabool; dat wil zeggen een spierversterkend middel. Voorwaarde daarvoor is dat inname gepaard gaat met fysieke training.

Triterpenoïde saponinen

Deze klasse van saponinen is verbonden aan triterpenen, bio-actieve stoffen die tot de categorie terpenen behoren. Triterpenoïde saponinen verbeteren de opname van voedingsstoffen in maag en darmen doordat ze de slijmvliezen prikkelen en de doorlaatbaarheid van cellen vergroten door hun werkzaamheid als vetoplossend emulgator. Verder is deze categorie stoffen bloedzuiverend aangezien toxische stoffen uit het nierepitheel eerder worden afgegeven en uitgescheiden aan het lichaam.

Voorbeelden van planten met triterpenoïde saponinen

• Echte sarsaparilla bevat naast steroïde saponinen ook triterpenoïde saponinen. Deze plant wordt met name gebruikt bij chronische huidaandoeningen.
• Helmkruid is bloedreinigend en wordt ingezet bij reumatische aandoeningen en huidklachten.
• Zea mays, maisstempels of maisbaard wordt gebruikt als vochtafdrijvend middel.

Overige medicinale planten met grote hoeveelheid saponinen zijn:

• Sleutelkruid,
• Griekse Alant,
• Zoethout,
• Zeepkruid,
• Witte paardenkastanje.

Lees verder

• Wat zijn alkaloïden?
• Wat zijn looistoffen of tanninen?