Het monster van Loch Ness – mythe of werkelijkheid?

Bestaat het monster van Loch Ness? De wetenschap is er nog niet uit. Het mysterie spreekt net zo tot de verbeelding als de vraag of er buitenaards leven is. Is Nessie slechts een mythe of zwemt er in het Loch Ness, het grootste meer van Schotland, echt een reptiel uit de tijd van de dinosaurussen? Zou het mogelijk een plesiosaurus kunnen zijn? De eeuwenoude Schotse legenden laten er in elk geval geen misverstand over bestaan terwijl de wetenschappers onderzoek blijven doen en ruziën over de ‘bewijzen’, die zo nu en dan opduiken.

Inhoud

• Hardnekkige legenden
• Nessie
• Is het monster van Loch Ness een plesiosaurus?
• Kan een prehistorisch reptiel overleven in het Loch Ness?
• Welke waarnemingen zijn er gedaan?
• Sonar
• Welk dier zou het ook kunnen zijn?
• Is het monster van Loch Ness optisch bedrog?
• Loch Ness is niet het enige ‘monstermeer’

Hardnekkige legenden

Is het monster van Loch Ness een prehistorisch reptiel of gewoon drijfhout? Of wellicht een schaduw van de golven? De beroemdste foto van het ‘monster’, tevens een van de eerste, is gemaakt op 14 april 1934 door de Britse kolonel Robert Kenneth Wilson. Op die foto is duidelijk de gewelfde nek te zien met de slangachtige kop die boven het water uitsteekt. Sindsdien duiken er talloze opnamen op, zowel foto’s als filmfragmenten.

Nessie

Volgens veel ooggetuigen is het dier zes tot vijftien meter lang. Die waarnemingen komen overeen met de legenden over Nessie. Legenden die van alle eeuwen zijn, vergelijkbaar met verhalen die de ronde doen over Bigfoot (Sasquatch), de yeti en de Alma's, ofwel groepjes vermeende neanderthalers die zo nu en dan in Siberië opduiken en de plaatselijke bevolking de stuipen op het lijf jagen. De oudste waarnemingen van het monster van Loch Ness zijn opgetekend in Life of St. Columba, geschreven in de zevende eeuw door Adomnán. De schrijver was abt van het Schotse eiland Iona.

Is het monster van Loch Ness een plesiosaurus?

Volgens sommige wetenschappers zou het monster van Loch Ness wel eens een geëvolueerde versie van de prehistorische plesiosaurus kunnen zijn. Het oorspronkelijke reptiel leefde 200 tot 70 miljoen jaar geleden in de warme binnenzeeën. Ook moest dit reptiel boven water komen om te ademen. Kortom, de waarnemingen stroken in dat opzicht met de feiten. De laatste ijstijd was 20.000 tot 12.000 jaar geleden. Het Loch Ness was toen bevroren. Volgens een theorie overleefden enkele plesiosaurussen die periode, waarna ze vanuit de binnenzeeën naar de meren verhuisden en zich aanpasten aan het leven in zoet water.

Kan een prehistorisch reptiel overleven in het Loch Ness?

Het Loch Ness is het grootste meer in Groot-Brittannië. Het bevindt zich met een aantal andere meren en rivieren in de Great Glenn, een geologische breuklijn die vanaf de Noordzee door de Schotse Hooglanden loopt en uitmondt in de Atlantische Oceaan. Het Loch is 38 kilometer lang, 3 kilometer breed en op sommige plaatsen tot 300 meter diep. Hoe je het ook wendt of keert, het donkere meer straalt iets mysterieus uit zoals het omringd is door beboste heuvels. De vraag is of een prehistorisch monster daar kan overleven.

Troebel water
Het sediment (veelal turf) dat vanaf de heuvels op de bodem van het meer terechtkomt, belemmert de plantengroei en de voorplanting van vissoorten. Het water is er altijd troebel. De groep ‘monsters’ zou dan grotendeels moeten leven van de zalm die elk jaar vanuit zee de rivieren op zwemt om kuit te schieten. Volgens sommige wetenschappers is dat in principe mogelijk.

Welke waarnemingen zijn er gedaan?

In 1934 meldde een echtpaar dat er een monster voor hun auto de weg overstak terwijl ze naar het Loch Ness reden. In 1972 werden er onderwaterfoto’s gemaakt van een grote vin. Door de jaren heen is er ook veel onderzoek gedaan. In 1987 ging men op grootschalige wijze op zoek naar het monster. Er werd toen niets gevonden.

Sonar

In het jaar 2000 gingen wetenschappers het meer op met sonarapparatuur. Het Loch Ness is troebel. Sonaronderzoek lag dus voor de hand. Aanvankelijk hadden ze weinig succes, maar uiteindelijk ving de sonar een bewegend object op van ruim vijf meter lang. Zou het een volwassen plesiosaurus geweest kunnen zijn? Door de evolutie van miljoenen jaren zou een andere plesiosaurus-soort mogelijk kleiner zijn geworden als gevolg van aanpassing aan een beperktere leefruimte. Feit is dat het Loch Ness voedselarm is. Onder en om het Loch Ness heen zijn talloze grotten en gangenstelsels. Zou het kunnen dat Nessie daar meer voedsel vindt? Wellicht komt hij elders in contact met lucht en is hij dus niet vaak aan de oppervlakte van het meer zelf te zien.

Welk dier zou het ook kunnen zijn?

Over de oorsprong van het 'monster' doen verschillende theorieën de ronde. Een greep hieruit:

• Het monster van Loch Ness zou een prehistorische walvis kunnen zijn, ofwel een basilosaurus. Deze walvis leefde in zee en zou zich aangepast kunnen hebben aan het zoetwatermeer Loch Ness.
• Steuren zwemmen soms vanuit zee de rivier op en komen dan in het Loch Ness terecht. Ze zijn enkele meters lang. Soms jagen ze vlak onder het wateroppervlak op zalm. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de vele meldingen in een bepaalde periode.
• In het Loch Ness leven veel Europese alen of palingen, naast de forel en bergforel. Ook snoeken zijn daar gespot. Het monster van Loch Ness zou dus wel eens een grote paling kunnen zijn.

Is het monster van Loch Ness optisch bedrog?

Er is van alles te bedenken dat voor een monster kan worden aangezien, zoals vogels die laag over het water scheren, zeehonden en alen. Maar ook boomstammen en wrakhout. In bepaalde weersomstandigheden verschijnen er donkere vlekken op het meer, en onderschat de atmosferische lichtbreking niet. Een aal of een boomstam kan dan plotseling op een monster gaan lijken.

Loch Ness is niet het enige ‘monstermeer’

Over de hele wereld verspreid zijn er ruim 200 meren waar monsters zijn waargenomen. Het betreft vooral de diepe, koude meren op het noordelijk halfrond, zoals het Canadese Lake Champlain. Het Loch Ness spreekt echter het meest tot de verbeelding. Er wordt vaak lacherig gedaan over de mogelijkheid dat er een monster in huist. Feit is dat de wetenschap tot nu toe niet heeft kunnen ontkennen dat er in vervlogen dagen mogelijk een aantal geëvolueerde plesiosaurussen hun territorium heeft gevonden in het Loch Ness. De talloze foto’s, films en echopeilingen 'liegen' er niet om. Dus wie weet...

Lees verder

• Grootvoeten op het spoor – Sasquatch (Bigfoot)
• De hardnekkige mythe van het gevleugelde paard
• Heeft de kabouter echt bestaan?
• Hoe gevaarlijk is de vampiervleermuis?
• Wanneer kregen de engelen vleugels?