Het paradox van technologische ontwikkeling

De wereld om ons heen verandert met duizelingwekkende vaart. We leven in een soort science fiction film, waarin we binnenkort zelfs met gedachten alleen, apparatuur kunnen bedienen. En toch moeten we iedere dag nog steeds de klusjes doen die onze opa's en oma's het leven zuur maakten, zoals stofzuigen en een plank vastzetten. Wat is er aan de hand?

Vooruitgang is achteruitgang

Hoe vooruitgang achteruitgang kan zijn, is aan de hand van een voorbeeld uit te leggen. Nasa, beschikte in de jaren zestig van de vorige eeuw over een rekencapaciteit van apparatuur, die niet in de schaduw kan staan van een hedendaagse gemiddelde tablet. De Amerikaanse ruimtevaart organisatie, zou een gat in de lucht hebben gesprongen als ze de beschikking zou hebben gehad over onze huiscomputers. En toch hebben ze, met een soort veredelde rekenmachine, mensen op de maan gezet. Wat doen wij met deze geweldige vooruitgang in rekenvermogen? Video's bekijken, grappige foto's naar elkaar sturen, spellen spelen en praten. De rekenkracht, vergelijkbaar met die van alle apparatuur samen van een miljarden organisatie van toen, wordt gebruikt voor hedendaagse banale zaken. Dat is de paradox van vooruitgang: hoe verder de technologische ontwikkeling gaat, hoe meer technologie nodig is om simpele functies te vervullen.

Meer technologie voor de zelfde klus

Anders gezegd: we hebben steeds meer technologie nodig om hetzelfde te doen. Eenvoudige klussen die goed te doen zijn met de hand, worden steeds meer uitbesteed aan apparatuur.

Stoffer en blik

Een voorbeeld voor deze ontwikkeling is de manier waarop een huis stofvrij wordt gemaakt. Een paar eeuwen geleden werd in ieders huis met stoffer en blik de vloer geveegd. Sommige mensen maakten zelfs eigenhandig hun eigen stoffer van takken uit hun tuin of uit een bos in de buurt. Het vegen was met de hand was flexibel, maar het kostte wel veel tijd en moeite.

Stofzuiger

Voor hetzelfde schoonmaakwerk werd vorige eeuw de stofzuiger gebruikt, een apparaat die zijn werk met verve deed, en die we als hobbyist niet meer zelf konden produceren, maar soms nog wel repareren. Voor het grove werk moesten we alsnog de stoffer en blik gebruiken.

Roomba

Tegenwoordig kunnen we een robotstofzuiger inzetten, die voorzien is van sensoren om de vuilheid van de vloer te meten en die een computer bevat met software, om de vloer op de beste manier schoon te zuigen. De robotstofzuiger is ongetwijfeld een vooruitgang in technologie, maar ondanks alle toegepaste hightech is het beoogde doel, het werk uit handen nemen van de mens, maar deels bereikt. Het karwei, het schoonmaken van de vloer, is niet makkelijker geworden en kost minstens evenveel tijd als een eeuw geleden.

Een robotstofzuiger als de Roomba van iRobot, een Amerikaans bedrijf gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van onder andere robots voor huishoudelijke taken, kan inderdaad stofzuigen en wat hij kan, doet hij relatief goed. Maar met een stuk glas ter grootte van een aansteker, weet ze geen raad, omdat het voorwerp te groot en te zwaar is. Daarnaast kan ze met haar ronddraaiende kammetje en zuigmond niet in de kleine hoeken komen, vanwege haar formaat. Daarom gebruiken eigenaars nog steeds de stofzuiger om ook de hoeken en gaten schoon te krijgen, en voor het grove werk hebben ze nog steeds de goede oude stoffer en blik nodig. In plaats van slechts een enkele stel gereedschap heeft de koper van de iRobot ook nog haar ouderwetse voorgangers nodig. Weliswaar hoeft de eigenaar niet meer veel te stofzuigen, de tijd die hij daarmee wint, raakt hij alsnog kwijt aan al de apparatuur. Hij moet namelijk drie keer meer producten kopen en drie maal meer onderhoud plegen, en toch nog de laatste kruimel zelf weghalen.

Elektrische schroevendraaier

Een ander gereedschap is de draadloze elektrische schroevendraaier. Een zeer nuttig apparaat die het werk eenvoudiger en sneller heeft gemaakt, totdat de accu leeg raakt of de bits zijn versleten. Vervolgens moet de klusser wachten tot de accu weer is opgeladen of naar een winkel gaan om nieuwe bits te kopen. De klusser heeft daarom meestal een extra schroevendraaier bij zich, voor het geval dat een van deze tegenslagen zich voordoet. De klusser is dus minder tijd kwijt aan het indraaien van schroeven, maar meer aan zaken daar omheen en moet ook nog eens extra gereedschap paraat houden.

Conclusie

Technologie dient de mens, maar zij maakt zijn werk weliswaar lichter maar niet eenvoudiger. De meeste apparaten doen hun werk naar behoren, maar zijn beperkt in hun bruikbaarheid. Daarom hebben we meer technologie nodig om dezelfde klus te doen die vroeger met de hand werd gedaan. De totale tijd die we kwijt zijn aan karweien en klussen is niet gedaald. Wel is de aard van wat we moeten doen veranderd. We zijn opzichter (Roomba), bestuurder (stofzuiger), en uitvoerder (stoffer en blik) tegelijk. Eenvoudige klussen zijn ingewikkelder geworden. Zelfstandige systemen of robots die even grondig en flexibel zijn als de mens blijven een toekomstdroom. Dit is het paradox van technologische ontwikkeling.