Forensische Antropologie
Forensische antropologie is een wetenschappelijk specialisme waarbij men op basis van de botten van een skelet informatie weet te vergaren over een overleden persoon. Dit is vooral van belang voor politieonderzoek, maar ook archeologen hebben er baat bij. Dankzij t.v.-series als 'Bones' en 'CSI' heeft deze tak van wetenschap meer bekendheid gekregen.Toch zullen de meeste mensen niet precies weten hoe de forensisch antropoloog werkt. Hieronder volgt een beschrijving.Artikelindeling (interne links)
- De forensisch antropoloog
- Leeftijd bij overlijden bepalen
- Het geslacht van een skelet bepalen
- De lengte van een skelet schatten
- Raskenmerken bepalen
- Sporen van ziekte en letsel op beenderen
- De doodsoorzaak vaststellen
- Forensische antropologie studeren
De forensisch antropoloog
Botten worden soms bij toeval gevonden, bijvoorbeeld op een bouwplaats, maar kunnen ook doelbewust worden opgegraven in het kader van een politieonderzoek of een archeologisch project. Normaal gesproken worden dergelijke beenderen aangeboden aan een forensisch antropoloog voor nader onderzoek.In Nederland en België zijn forensisch antropologen meestal verbonden aan een universiteit, waar vandaan ze fungeren als consultant voor lijkschouwers, gerechtshoven en archeologen. Inmiddels beschikt Nederland echter ook over één van de beste forensische identificatieteams ter wereld, die helpt bij het identificeren van slachtoffers van grote rampen of mensen die zijn begraven in massagraven. Ook daar zijn forensische antropologen aan verbonden.
Het werk
Als eerste bepaalt de antropoloog of de botten inderdaad menselijk zijn of toch dierlijk. Vaak is dat snel duidelijk, maar niet altijd. Sommige dieren hebben botten die sterk lijken op bepaalde botten uit het menselijk lichaam.
Weet men het zeker dan zal de forensisch antropoloog door onderzoek, meting en vergelijking proberen om leeftijd, geslacht, lengte en ras van de menselijke resten te bepalen. Vaak lukt het ook om een doodsoorzaak of medische geschiedenis vast te stellen.
In het geval van een politieonderzoek kunnen deze gegevens helpen bij het identificeren van het slachtoffer en kan men hopelijk bepalen of er al dan niet een misdrijf is gepleegd en zo ja hoe. Bij archeologisch onderzoek kan men meer te weten komen over de mensen die in een bepaalde tijd op een bepaalde plaats leefden. In beide gevallen worden echter grofweg dezelfde, hieronder beschreven onderzoeken gedaan.
Leeftijd bij overlijden bepalen
Het eerste dat de forensisch antropoloog onderzoekt is de leeftijd die de eigenaar van de botten ongeveer had bij overlijden. Dat kan door enerzijds groeikenmerken en anderzijds slijtage van de beenderen te bekijken.Groeikenmerken
Zolang kinderen of jongeren nog in de groei zijn, is dat terug te zien aan hun botten. De staat van een (melk)gebit kan bijvoorbeeld veel zeggen over de leeftijd van een kinderskelet.
De belangrijkste aanwijzingen worden echter geleverd door kraakbeen. Jonge kinderen hebben nog veel kraakbeen in hun lichaam. Vanaf de tienerjaren worden de botten echter dichter en groter en groeien ze naar elkaar toe, waardoor het kraakbeen verdwijnt. Dit proces heet ossificatie. Het doet zich op 800 punten in het lichaam voor en gaat nog vrij lang door; het sleutelbeen is vaak pas rond het 28ste jaar volgroeid. Dankzij deze punten van ossificatie kan men de leeftijd van een jong skelet behoorlijk goed benaderen.
Slijtage
Bij een ouder skelet zijn het juist sporen van slijtage en achteruitgang die een leeftijd weggeven. Daarbij kan men kijken naar botsplintertjes die bij de randen van wervels verschijnen, de staat van het gebit en eventueel artritis bij de gewrichten.
Oudere vrouwen hebben vaak last van osteoporose dat kapotte wervels veroorzaakt. Hoe meer bovengenoemde zaken zich voordoen, hoe ouder de persoon in kwestie was.
Het geslacht van een skelet bepalen
Het verschil tussen mannen en vrouwen is het beste terug te vinden bij de schedel en de heupen.- Vrouwenheupen zijn gebouwd om baby's in te dragen en zijn dus breder dan die van mannen. Ook de holte in het bekken is bij vrouwen beduidend ruimer. Je hoeft helemaal geen specialist te zijn om het verschil te zien.
- De schedel daarentegen is juist bij mannen op drie plekken geprononceerder dan bij vrouwen. Dit zijn de rand boven de ogen, een bot onder de oren en de zogeheten occiput (het bot onder aan de achterkant van de schedel). Bij de laatste twee plaatsen komt dat omdat daar spieren hechten.
Als er geen schedel of heupbeenderen zijn gevonden, wordt het bepalen van het geslacht een stuk lastiger, maar niet onmogelijk. Het hangt dan af van de spierontwikkeling. Daar waar sterke spieren waren gehecht zijn botten vaak meer ontwikkeld. Mannenbeenderen zijn daaraan te herkennen, al moge het duidelijk zijn dat er een schemerzone is waar zowel sterke vrouwen als minder sterke mannen in vallen.
De lengte van een skelet schatten
Bij een compleet skelet kan men op twee manieren de lengte schatten. Om te beginnen kan men het geraamte reconstrueren en dan de lengte opmeten. Men kan echter ook de lengte van de relevante botten bij elkaar optellen. Bij volwassenen komt daar dan nog zo'n 10 tot 11 centimeter bij voor het ontbrekende bindweefsel. Bij kinderen is dat iets meer, afhankelijk van de leeftijd.Bij een onvolledig skelet kan men bepaalde botten gebruiken om een schatting te maken van de lengte. Met name het dijbeen kan een goede indicatie geven, want afhankelijk van ras en geslacht zijn de meeste mensen ongeveer 2 ¾ keer zo lang als hun dijbeen.
Raskenmerken bepalen
Men kan het ras van de overledene bepalen met behulp van de schedel, omdat vooral daar sterke onderlinge verschillen zijn. Hoewel er natuurlijk ook de nodige tussenvormen mogelijk zijn. In het algemeen gelden echter de volgende kenmerken:Sporen van ziekte en letsel op beenderen
Bepaalde chronische ziekten kunnen de botten blijvend aantasten. Tevens kunnen ze tijdelijk beschadigd worden door geboorteaandoeningen, sommige infectieziekten en verschillende soorten kanker.Beroepsziekten zijn soms ook terug te zien aan een geraamte. Dat is vooral het geval bij zware beroepen, waarbij veelvuldig druk wordt uitgeoefend op bepaalde gewrichten. Dat kan bijvoorbeeld artritis veroorzaken
Belangrijker nog voor het forensisch onderzoek is eventuele letselschade, zoals gebroken botten. Dat laat altijd zichtbare sporen na en is vaak een grote hulp bij het identificeren van een lichaam.
De doodsoorzaak vaststellen
Geweld laat haast altijd sporen na op het skelet. Kogels gaan ook door botten heen en snij- of hakwapens laten markeringen achter in het bot. Algemeen bekend is de schade die stompe voorwerpen veroorzaken in schedels. Bij dit laatste zal de forensisch antropoloog moeten bepalen of de klap daadwerkelijk dodelijk was of niet.Gewone breuken in het skelet kunnen ook op geweld wijzen, maar kunnen evengoed na de dood zijn ontstaan. In dat geval moet de forensisch antropoloog proberen uit te zoeken om welk van de twee mogelijkheden het gaat. Dat is niet gemakkelijk maar er zijn mogelijkheden, want droge botten breken anders dan levende.
Natuurlijk hoeft geweld niet de doodsoorzaak te zijn. Eventueel kunnen de hierboven genoemde sporen van ziekte en/of letsel een alternatieve oorzaak aanwijzen. Als die er echter ook niet zijn wordt het moeilijk. In het geval van een politieonderzoek is het dan natuurlijk de vraag waarom de betreffende botten begraven waren. Maar dat is aan de recherche om uit te zoeken, niet aan de forensisch antropoloog.
Dr. Temperence Brennan, beter bekend als 'Bones' uit de gelijknamige serie is een creatie van schrijfster Kathy Reichs. Zij is zelf ook forensisch antropologe, zodat haar boeken dus gebaseerd zijn op haar eigen praktijkervaring. Deze boeken zijn zeker aan te raden voor mensen die meer willen weten over het werk van een forensisch antropoloog.
Forensische antropologie studeren
Forensisch antropoloog wordt je niet zomaar. Je moet er een lange universitaire loopbaan voor afleggen, waar ook een promotie bij komt kijken.Het begint met het afronden van een geschikte basisstudie. Daarvoor zijn meerdere mogelijkheden zoals medicijnen (met als specialisatie bijvoorbeeld anatomie of fysiologie), biomedische wetenschappen, biologie, archeologie of misschien antropologie of scheikunde. Daarna heb je een vervolgstudie nodig, bijvoorbeeld een masteropleiding in de archeologie, antropologie of de biologie van de mens. Hierna kun je dan promoveren met een doctoraalscriptie in de forensische antropologie. Daarna pas kun je aan het werk als forensisch antropoloog.
Nergens ter wereld, zelfs niet in de Verenigde Staten, bestaat er zoiets als een afgeronde studie forensische antropologie. Overal moet hetzelfde hierboven beschreven studiepad worden afgelegd. Het werk is vooral geschikt voor mensen die zowel interesse hebben voor biologie, antropologie als archeologie.
Ben je geïnteresseerd in een carrière als forensisch antropoloog en woon je in Nederland of België? Lees dan ook de reacties onder dit artikel, want daar kun je nog meer informatie vinden.
