2014 - het warmste weerjaar ooit

Tegen het eind van 2014 konden we het met zekerheid zeggen: 2014 zou het warmste jaar in de Nederlandse weergeschiedenis worden. En niet zomaar het warmste. Het oude record van 11,2 graden uit 2006 en 2007 werd met maar liefst 0,5 graden verpulverd. Dit lijkt niet zoveel, maar het verbeteren van het Olympisch record op de 100 meter schoolslag met 5 seconden, zou nog minder bijzonder zijn. Is het dan toch waar, dat de aarde aan het opwarmen is? Of is dit een toevalstreffer, omdat het weer nu eenmaal grillig is? Even de feiten op een rijtje.

Het bijzondere weerjaar 2014

Zetten we de feiten op een rijtje, dan valt meteen op dat 2014 over het algemeen warm verliep. Met een gemiddelde jaartemperatuur van 11,7 graden (waar 10,1 graden normaal is), staat 2014 onbetwist bovenaan in het rijtje warmste jaren sinds drie eeuwen:

Hoogste gemiddelde jaartemperatuur sinds 1901

1. 2014 - 11,7 graden
2. 2007 - 11,2 graden
3. 2006 - 11,2 graden
4. 2011 - 10,9 graden
5. 2000 - 10,9 graden
6. 1999 - 10,9 graden
7. 1990 - 10,9 graden
8. 2002 - 10,8 graden
9. 2005 - 10,7 graden
10. 1989 - 10,7 graden

Gaan we naar de afzonderlijke maanden kijken, dan valt op dat elf van de twaalf maanden warmer verliepen dan normaal gesproken het geval is. En dat niet alleen: acht van de twaalf maanden eindigden in de top-10 van warmste maanden sinds 1901. Het gaat dan om de volgende maanden:

• Januari 2014 - met 5,7 graden op de achtste plaats
• Februari 2014 - met 6,5 graden op de 4e plaats
• Maart 2014 - met 8,4 graden op de 2e plaats
• April 2014 - met 12,1 graden op de 4e plaats
• Juli 2014 - met 19,8 graden op de 6e plaats
• September 2014 - met 15,9 graden op de 8ste plaats
• Oktober 2014 - met 13,4 graden op de 3e plaats
• November 2014 - met 8,2 graden op de 8ste plaats

Opvallend hierbij is dat de zomer niet uitgesproken warm was; er waren relatief gezien maar weinig dagen waarop de temperatuur tot meer dan 25 graden opliep. De enige maand die te koud verliep, was de vakantiemaand augustus. Dit kwam door de invloed van 'Bertha', die bij ons voor koel en wisselvallig weer zorgde. Mei verliep qua temperatuur redelijk normaal (iets te warm). Juni en december eindigden qua warmte eveneens bovengemiddeld, maar niet genoeg om een plek in de top-10 van warmste maanden (sinds 1901) te veroveren.

Koudegetal van 0,0

De winter van 2014 was in meerdere opzichten bijzonder te noemen. Niet alleen veroverden alle drie de wintermaanden (december, januari en februari) een plekje in de top 10 van warmste wintermaanden ooit, de afwezigheid van vrieskou was nog nooit zo opvallend geweest. Waar de winter van 2007 onbetwist de warmste blijft met een gemiddelde temperatuur van 6,5 graden, heeft die van 2014 (die met een gemiddelde van 6,0 graden op een 2e plek eindigde) iets, wat nog nooit eerder is voorgekomen, namelijk een Hellmann- koudegetal van 0,0. Het Hellmann-koudegetal is een manier om de hoeveelheid winterkou in kaart te brengen. Men doet dit door de alle gemiddelde etmaaltemperaturen onder 0 graden, bij elkaar op te tellen, met weglating van het minteken. Meet je in januari twee daggemiddelden van -5 en -7 graden, dan is het koudegetal over die twee dagen 12. Over het algemeen kun je stellen: hoe hoger het koudegetal, hoe strenger de winter. (1947 had een koudegetal van maar liefst 342,8 punten!)
In 2014 is de gemiddelde dagtemperatuur op geen enkel etmaal onder de 0 graden uitgekomen. Op sommige plekken heeft het zelfs in het geheel niet gevroren! Een Hellmann-koudegetal van 0,0 is bovendien nog nooit in de Nederlandse weergeschiedenis voorgekomen! Zelfs in 2007 vroor het nog een beetje; toen hadden we een koudegetal van 4,8.

Lente leek wel zomer - zomer leek soms herfst

De lente van 2014 verraste ons met heerlijk weer. Het weer in juli leek een mooie aanzet voor een warme, droge zomer. Helaas gooide de orkaan 'Bertha' in augustus roet in het eten. Het weer deed soms aan de herfst denken en op bepaalde dagen was het ronduit koud. Die kou is ook terug te vinden in de gemiddelde maandtemperatuur van augustus. Met 16,1 graden, (17,5 graden is de norm) verliep augustus een stuk kouder dan normaal. De gemiddelde zomertemperatuur van 17,4 graden was dan ook niet goed voor een plek in de top-10 van warmste zomers ooit. De lente (maart, april, mei) eindigde wel op een 2e plek met een gemiddelde temperatuur van 11,2 graden. Achter 2007, die met een gemiddelde temperatuur van 11,7 graden onbetwist de eerste plek bezet houdt.

Nazomeren in november

Vanaf september keerde het mooie, stabiele weer terug. Veel dagen deden aan de zomer denken en ook in oktober was het nog vaak mooi weer. 1 november 2014 was een prachtige zaterdag. Het temperatuurrecord van november (18,7 graden op 3 november 2005) werd net niet verbroken (het werd in De Bilt 18,5 graden), toch was deze dag zeker uniek te noemen. In Maastricht werd het namelijk 22 graden en zaten de terrasjes overvol. Het mooie lenteweer in de herfst was niet genoeg om de herfst van 2006 van een eerste plek te verdringen. Deze blijft met 13,6 graden onbetwist de warmste herfst ooit. 2014 kwam op de 2e plaats terecht met een gemiddelde temperatuur van 12,5 graden.
Je kunt erover twisten, maar het feit dat zowel de winter, lente en herfst in de top-10 van warmsten ooit eindigden, is zeker uniek te noemen. Een koudegetal van 0,0 was 5 jaar later niet meer voorgekomen

Is deze warmte een gevolg van het gevreesde broeikaseffect?

De vraag rijst in hoeverre het broeikaseffect heeft bijgedragen aan het warme verloop van het jaar 2014. Inmiddels is bekend dat ook in de rest van Europa 2014 warmer dan normaal is verlopen. Ook in Duitsland en Frankrijk krijgt 2014 het predicaat 'warmste jaar sinds de weermetingen'.
In Nederland is het de afgelopen 300 jaar nooit zo warm geweest. De wind kwam een groot deel van het jaar uit het zuiden, wat een verklaring is voor de warmte. Toch denken weerkundigen dat de wereldwijde opwarming zeker van invloed is. Het effect hiervan is namelijk duidelijk merkbaar. Van de 10 warmste jaren, is er slechts eentje voor 1990 gemeten en dat is 1989. Kijk je naar de tabel met de 10 koudste jaren sinds 1901, dan kom je niet verder dan 1963, dat met een gemiddelde temperatuur van 7,8 graden bovenaan de lijst met koudste jaren staat. Na 1963 is er nooit meer een jaar in de lijst met koudste jaren terecht gekomen!
De kans op een warm jaar als 2014 is niet zo heel groot, toch was het in het begin van de twintigste eeuw vrijwel uitgesloten dat een jaar ooit zo warm zou verlopen als 2014. Toen was de kans hierop hooguit eens in de 300 jaar (of nog minder). Nu is de gemiddelde temperatuur sinds een eeuw geleden met 1,6 graden toegenomen en die stijging zet door. In 2050 is een warm jaar als 2014 wellicht heel normaal en hebben we in Nederland het weer, wat normaal gesproken in Zuid Frankrijk gezien wordt.
Voorspellen van het weer is gebaseerd op kansberekeningen. Wanneer je de tendens van de afgelopen jaren volgt, is de kans op meer warmte zeker aanwezig. Het wachten was op de eerste zomer waarin we de 40 graden zouden halen in Nederland. Dit gebeurde in juli 2019. Tijdens een extreem hete periode werd het op meerdere weerstations meer dan 40 graden. Het warmst in Gilze-Rijen. Daar werd het 40,7 graden.

Op de vraag of het jaar 2015 net zo warm zou verlopen als 2014, antwoordde Geert-Jan van Oldenburgh van het KNMI:
"Je kunt wel zeggen hoe de temperatuur zich over een periode van enkele tientallen jaren zal gedragen, maar niet hoe dat volgend jaar zal zijn. Net als het weer is ook de temperatuur grillig. Maar aangezien 2014 het warmste jaar in drie eeuwen is, durf ik wel te zeggen dat het volgend jaar niet warmer zal worden."