De anatomie van de schildklier

De schildklier is een vlindervormig orgaan dat zich in de hals bevindt, ter hoogte van het strottenhoofd. Het is een klein orgaan van slechts enkele centimeters groot en ongeveer 25 gram, dat schildklierhormonen produceert. Het bestaat uit twee kwabben die zijn opgebouwd uit follikels. Deze hormonen regelen activiteiten in je lichaam, zoals groei, de werking van het hart, stofwisseling, activiteiten van lichaamcellen en andere lichaamsprocessen. Wanneer de schildklier te snel of te langzaam werkt, kan dit leiden tot vervelende klachten.

Waar de schildklier zicht bevindt

De schildklier, met de medische benaming thyroïd, is een klein orgaan in de vorm van een vlinder dat zich in de hals bevindt. Het zit onderin de hals, tegen de luchtpijp aan en weegt ongeveer 25 gram bij een volwassene. Meestal kun je het voelen als je tijdens het slikken voelt aan je adamsappel. Het bestaat uit een linker- en rechtergedeelte aan beide kanten van het strottenhoofd, dat met een dun gedeelte is verbonden. Meestal is het rechterdeel groter dan het linkerdeel. De beide kwabben van de schildklier zijn opgebouwd uit follikels. Tussen de follikels liggen de C-cellen. Het behoort tot de endocriene organen, dat betekent dat het een orgaan is dat hormonen uitscheidt.

Schildklierhormonen

De follikels scheiden de volgende hormonen af: thyroxine (T4) en tri-jodothyronine (T3). De tussenliggende C-cellen maken het hormoon calcitonine aan. De hormonen worden afgegeven aan het bloed zodat het naar alle weefsels in het lichaam vervoerd kan worden. De hypofyse dat zich binnen de hersenen bevindt, produceert het hormoon TSH, dat de schildklier stimuleert. De schildklier produceert vooral een inactieve vorm van T4. Dit wordt in andere weefsels omgezet in een actieve vorm van T3. Op het moment als er te veel schildklierhormonen zijn vrijgekomen in het lichaam, zal de schildklier minder gaan produceren. Dit wordt ook wel negatieve terugkoppeling genoemd. De schildklier heeft jodium nodig om hormonen te kunnen produceren. Dit krijgen we bij een gezonde voeding voldoende binnen.

Effect op de stofwisseling

Op de meeste plekken in het lichaam verhogen schildklierhormonen de zuurstofopname en de productie van warmte. In de lichaamscel zitten mitochondria, dit zijn celorganellen die betrokken zijn van het vormen van energie. Hiervoor hebben ze suikers (koolhydraten) nodig. Door het schildklierhormoon zullen de mitochondria toenemen in aantal en grootte. Hierdoor zal de stofwisseling versnellen. De effecten van een hoge stofwisseling zijn:

• Meer zweten en een betere doorbloeding van de huid
• Meer behoefte aan zuurstof, daardoor ga je dieper en sneller ademen
• Hart zal sneller kloppen
• Hogere bloeddruk
• Gewichtsverlies
• Hoger cholesterolgehalte

Normaal is de schildklier mede door de negatieve terugkoppeling van hormonen goed in balans, zodat de stofwisseling is aangepast aan het lichaam. Op het moment dat er weinig hormonen in het bloed zitten, zal de schildklier meer hormonen produceren.

Waar zijn schildklierhormonen voor nodig?

Het lichaam heeft deze hormonen nodig voor de normale groei en ontwikkeling. Ze zijn belangrijk voor de ontwikkeling van onze botten, tanden, huid en het centrale zenuwstelsel. Als kinderen last hebben van een te traag werkende schildklier, zal dat leiden tot een vertraagde groei. Verder stimuleren schildklierhormonen je alertheid, reflexen, geheugen, leervermogen en wakker zijn.

Ziekten van de schildklier

Wanneer een schildklier te veel of te weinig schildklierhormonen produceert, kan dat leiden tot ziekten. Een te snel werkende schildklier wordt hyperthyreoidie genoemd en een te langzaam werkende schildklier Hypothyreoidie.

Hyperthyreoidie (te snel werkende schildklier)

Een veel voorkomende aandoening is de ziekte van Graves. Dit is een ziekte waarbij antilichamen zich tegen het eigen lichaam keren (auto-immuunziekte), in dit geval tegen de TSH. Dit leidt tot te veel uitscheiding van het schildklierhormoon. De klachten zijn: toegenomen stofwisseling, niet tegen warmte kunnen, zweten, meer eetlust, gewichtsverlies, slapeloosheid, snellere hartslag, nerveus gevoel hebben, spierzwakte, vermoeidheid en emotioneel zijn.

Hypothyreoidie (te traag werkende schildklier)

Wanneer er te weinig schildklierhormonen worden geproduceerd, zijn de effecten tegengesteld aan een te snel werkende schildklier. Ook hier is vaak sprake van een auto-immuunziekte, waarbij de schildklier wordt vernietigd. Klachten die ontstaan zijn: trage stofwisseling, niet tegen kou kunnen, verminderde zweetproductie, gewichtstoename, trage hartslag, traag bewegen en spreken, slaperig zijn en trager denken. Als hypothyreoidie ontstaat tijdens de zwangerschap, kan het kind een mentale achterstand krijgen.

Lees verder

• Schildklieraandoening: de ziekte van Plummer
• Schildklierklachten door stress: symptomen en behandeling
• Schildklierklachten en oververmoeidheid