De zonnekoker; koken zonder gas of elektra

Een nieuwe manier van koken, is het koken met gebruik van zonnehitte. Vooral in landen waar men moeilijk aan brandstof kan komen om op te kunnen koken is dit een ideale manier van voedselbereiding. Er wordt gekookt in een soort doos of kit, die bekleed is met aluminiumfolie of is voorzien van spiegels. Door deze dozen in de zon te zetten wordt het voedsel dat erin ligt gekookt.

Algemeen

Het was de Zwitserse onderzoeker Horace de Saussure die in 1767 de eerste zonnekoker ontwierp. Tegenwoordig is het mogelijk om eenvoudig en veilig met behulp van de zon te kunnen koken. Dankzij de nieuwe ontwikkeling op het gebied van zonnekokers.

De zonnekoker is te verdelen in drie typen:

1. kookdozen
2. reflectorkokers
3. collectorkokers

Kookdozen

Betaalbaar, veilig, eenvoudige constructie en gebruikersgemak, dat is de kookdoos (in Belgïe noemt men deze doos de dooskoker). Het is een geïsoleerde kit. De binnenkant is zwart en het wordt afgedekt met glas of doorzichtig folie. Een spiegel op het deksel van de kist voorziet de kookdoos van extra zonlicht.

Een nadeel van koken op deze manier is dat het vrij lang duurt voordat het eten gaar is. De spiegel en het glas zijn erg kwetsbaar en om het eten door te roeren moet de kist geopend worden, waarbij warmte verloren gaat. Een voordeel is dat grote hoeveelheden voedsel gelijk klaar zijn.

Reflectorkoker

Deze pan is vrij duur in aanschaf. Hierbij wordt het zonlicht direct op de pan geconcentreerd. Hierdoor worden de kooktijden korter. De pan wordt heter, waardoor ook bakken, braden en steriliseren mogelijk wordt.

Er wordt aan ontwikkelingen gewerkt waarbij koelen met deze pan ook een mogelijkheid gaat worden.

Collectorkokers

Bij deze manier van koken wordt een collector verwarmd. Deze staat op zijn beurt de warmte af aan de pan. Deze pan kan de warmte opslaan, zodat op een ander tijdstip gekookt kan
worden. Het duurt erg lang voordat voedsel klaar is en deze pan is vrij duur. Ook voor het bereiden van grote hoeveelheden is deze pan niet helemaal geschikt.

Waar te gebruiken

Eigenlijk kan deze manier van koken overal waar zon is toegepast worden. In de vluchtelingen kampen is het helemaal ideaal; hier is de brandstof erg schaars. De mensen zijn ontdaan van hun traditionele gewoontes en op deze manier wordt hun een geweldige kans geboden om hun maaltijden te kunnen bereiden. In het vluchtelingenkamp Kakuma in Kenia (en in Afghanistan in de buurt van Peshawar) is een zonnekoker programma actief dat erg succesvol is volgens de UNHCR. Ook de Stichting Vluchteling steunt een soortgelijk project in Nepal.

Ook gebieden waar brandstof niet zelf verzameld kan worden, maar gekocht moet worden kan de introductie van deze manier van koken een succes zijn.

Zonnekokertesten

Door de ECSCR (European Committee for Solar Cooker Research) is een internationale test uitgevoerd. Getest zijn 25 zonnekokers uit 8 verschillende landen, de SK/14 kwam als één van de besten uit de bus.

De SK-14

Deze zonnekoker is een reflectorkoker en in de laatste 10 jaar ontwikkelt door Dr. Ing. D. Seifert. De parabolische spiegel met een doorsnede van 1,4 meter concentreert het zonlicht op de matzwarte pan. Binnen 18 minuten is er 2 liter water aan de kook gebracht.

Vele nadelen van deze manier van koken zijn inmiddels ondervangen, zo is vrijwel geen gevaar meer voor verbranding en verblinding. De koker kan gebruikt worden vanaf een uur na zonsopgang tot een uur voor zonsondergang.

De pan is zo ontwikkelt dat het ontwerp makkelijk kan worden aangepast aan materialen en technieken die in een bepaald land of gebied voor handen zijn. Het duurst van de zonnekoker is de reflector. Deze is gemaakt van speciaal bewerkt en zeer duurzaam hoogglans aluminium stroken. De SK-14 wordt onder andere geproduceerd in lokale werkplaatsen in:

• Ecuador
• Peru
• Argentinië
• Uganda
• Nepal

Deze koker wordt verkocht bij de organisatie DSW en de prijs voor een als bouwpakket uitgevoerde koker is ongeveer € 200,-

De CooKit

Ontwikkeld door de Franse hoogleraar professor Bernard. Solar Cooking International heeft het idee overgenomen ter verdere ontwikkeling. De CooKit is gemaakt van eenvoudig materiaal, weegt ongeveer 7 ons en is opvouwbaar (uitgeklapt ongeveer 35 x 35 cm). Het is een simpele kartonen doos die is beplakt met aluminiumfolie. Het duurt ongeveer 2 tot 3 uur voordat de meeste gerechten klaar zijn.

De CooKit in Tsjaad

Iedere ochtend zetten de vrouwen in de woestijn de CooKit in de juiste positie (als ze achter de kit staan, moeten ze recht in de zon kijken). Daarna wordt ieder half uur de kit een stukje met de zon meegedraaid. De kooktijd wordt met een kwartier verlengt wanneer er een wolk aan de hemel verschijnt.

In onder andere Burkina Faso, Kenia, Mali en Tsjaad is er een speciale feestdag voor het koken met de CooKit ontstaan: “Id el Tachashumshir”, oftewel Het Feest van het Zonnekoken.

De CooKit in Nederland

Op zich is de CooKit wel in Nederland te gebruiken. Op dagen dat de zon continue schijnt kan een temperatuur gehaald worden tussen de 100 en 150 graden. Deze temperatuur is genoeg voor het bereiden van een éénpansgerecht van vlees, kip, vis, rijst, gedroogde bonen of een cake. Het koken duurt wel 2x zolang als koken op gas. Zolang er 20 minuten zon per uur is, is er geen probleem. Bij wisselvallig weer is koken op deze manier niet aan te raden.