De arthropleura, een gigantische prehistorische miljoenpoot

De arthropleura was een enorme geleedpotige uit de prehistorie. Vanwege zijn formaat was de kans klein dat hij ten prooi viel aan roofdieren. Er zijn echter weinig fossielen van hem gevonden waardoor wetenschappers moeite hadden om te bepalen of hij een carnivoor of herbivoor was. Hoe lang kon hij worden? In welke periode leefde deze grote geleedpotige?

De arthropleura

• De vroege leefperiode van de prehistorische geleedpotige
• Fossielen
• Uiterlijke kenmerken
• Waarom is de arthropleura uitgestorven?

De vroege leefperiode van de prehistorische geleedpotige

De arthropleura leefde zo'n 360 tot 300 miljoen jaar geleden. Deze tijdperk wordt de 'carboon' genoemd. Hij behoort tot de duizendpotigen. Net als hedendaagse duizendpoten en miljoenpoten, had hij een grote hoeveelheid poten tot zijn beschikking. De duizendpotigen behoren tevens tot de geleedpotigen. Wetenschappers hebben deze informatie aan de hand van verscheidene fossielen weten vast te stellen.

Fossielen

De meeste fossielen die gevonden zijn laten diverse pootafdrukken van de geleedpotige zien. Archeologen hebben een aantal overblijfselen in Schotland en Noord-Amerika gevonden. Dit was tevens het enige gebied waar hij voorkwam. Vroeger bestond deze omgeving uit moerasgebied. Wetenschappers vermoeden hierdoor dat hij een uitstekende zwemmer geweest zou moeten zijn. Er zijn echter slechts een gering aantal fossielen gevonden die direct van het dier afkomstig zijn. Dit heeft het onderzoek naar dit prehistorisch wezen flink bemoeilijkt.

Vleeseter of planteneter?

Archeologen hebben geen fossiel van zijn bek kunnen ontdekken. Hierdoor is er een lange tijd onenigheid geweest of hij een vlees- of planteneter was. De meeste wetenschappers vermoeden tegenwoordig dat hij een herbivoor was. Zijn dieet zou mogelijk hebben bestaan uit allerlei planten- en mossoorten die in moerasachtig gebied voorkwamen. Dit was tevens zijn leefgebied. Vroeger dacht men dat hij waarschijnlijk een carnivoor geweest zou zijn omdat huidige duizendpoten vleeseters zijn. Wetenschappers denken dat zijn kaken niet sterk genoeg waren om vlees te eten. Er zijn namelijk geen fossielen hiervan gevonden waardoor men vermoedt dat hij geen kaken had. Hij was onder andere vanwege zijn formaat veilig voor roofdieren.

Roofdieren

De grootste soort had weinig (of zelfs geen) vijanden. Hierdoor hoefde hij niet alert te zijn dat hij opgegeten zou worden. Hiernaast had deze diersoort het vermogen om zichzelf snel te kunnen verplaatsen. Archeologen hebben dit kunnen concluderen vanwege de pootafdrukken die gevonden zijn.

Uiterlijke kenmerken

De arthropleura kon een lengte bereiken van 2,50 meter. Hiernaast was deze levensvorm plat en hij was tientallen centimeters breed. Dit heeft ervoor gezorgd dat hij het grootste insect aller tijden is. Het was een periode waarbij er een grote hoeveelheid voedsel en zuurstof aanwezig was. Hierdoor werd de fauna in deze oertijd enorm. Hij leefde in dezelfde periode als onder andere de zogenaamde 'meganeura'. Dit was een libelle die een spanwijdte van meer dan een halve meter kon bereiken. Hij had net als de arthropleura de voorkeur voor waterrijke gebieden.

Wetenschappers hebben moeite om zijn lichaamsbouw te reconstrueren

Zijn lichaam bestond in totaal uit dertig segmenten. Het aantal paar poten was waarschijnlijk iets groter dan het aantal segmenten. Dit is vergelijkbaar met de lichaamsbouw van hedendaagse miljoenpoten. Archeologen hebben de gefossiliseerde segmenten geheel los van elkaar gevonden. Dit komt omdat de harde delen van het lichaam van elkaar losraakten wanneer het dier stierf. Wetenschappers hebben moeite om de athropleura volledig naar waarheid te reconstrueren omdat er om deze reden geen complete fossielen gevonden zijn. Door de verschillende "puzzelstukken" bij elkaar te brengen hebben de onderzoekers ontdekt dat zijn lichaam aan iedere kant uit een plaat bestond met hiertussen een groot middenstuk.

Waarom is de arthropleura uitgestorven?

De prehistorische geleedpotige stierf op het moment dat het 'perm'(tijdperk) begon uit. Het klimaat begon namelijk in deze periode hevig te veranderen. Het werd kouder en er viel minder neerslag. Hierdoor verdwenen de regenwouden en hierbij ook de leefomgeving van de arthropleura. Zonder deze moerassen had hij namelijk geen voedsel meer. Sommige gebieden veranderden in woestijn waardoor naast de arthropleura, ook andere diersoorten met uitsterven bedreigd werden. Deze klimaatsveranderingen zijn duidelijk terug te vinden in de fossielen en rotsformaties waar zijn pootafdrukken zijn gevonden.