Ötzi, de ijsmummie uit het Ötztal

Ötzi werd gevonden door Helmut en Erika Simon op 19 september 1991 aan de rand van de Niederjochferner gletsjer in het Ötztal. In eerste instantie dacht iedereen dat het een bergbeklimmer was, waardoor hij ook vrij onzorgvuldig behandeld werd. Pas later bleek hoe speciaal Ötzi was en begon het onderzoek naar de mummie uit de Kopertijd. Door jarenlang onderzoek is er veel bekend geworden over het leven van deze man.

Wie is de ijsmummie Ötzi?

Bewaard door het ijs

Ötzi is de oudste menselijke mummie van Europa. Hij was een man van 1,65 meter en op het moment van vondst 14 kilogram zwaar. Naar schatting woog hij in zijn leven zo'n 50 kilogram. Hij was ongeveer 40 jaar, wat vrij oud was voor die tijd. Hij bleef al die jaren goed bewaard door de bescherming van het ijs. Hierdoor is hij nauwelijks beschadigd, net als de kleren die hij droeg en de spullen die hij bij zich had. Ötzi had donkerbruin tot zwart haar van ongeveer 8 cm lang en hij had bruine ogen. Ook had hij een baard. Hij zou gewoond hebben in de omgeving van wat nu Feldthurns heet en later in zijn leven zou hij verhuisd zijn naar een plek ongeveer 50km noordelijker.

Met behulp van koolstofdatering werd de leeftijd van Ötzi geschat op 5350 tot 5100 jaar. Hij leefde in de Kopertijd, wat af te leiden is uit het feit dat hij een koperen bijl had.

Onderzoek

Kleding

Onderzoek naar de leren kleding die Ötzi aan had, wees uit dat het afkomstig was van verschillende dieren. Zij jas was gemaakt van stukken geiten- en schapenhuid. Hij had een lendenschort aan van schapenleer en droeg een gordel van kalfsleer met daaraan een zakje met wat vuurstenen erin. Om zijn benen droeg hij stukken geitenleer en over dit alles droeg hij een jas en een mantel, gemaakt van geknoopt gras. Zijn schoenen waren dichtgeknoopt met veters van koeienleer en waren gevuld met hooi voor de warmte en zijn muts was gemaakt van berenvacht. Ook had Ötzi een pijlenkoker bij zich, gemaakt van reeënleer, met daarin 14 pijlen. Ötzi was gewapend met een boog, die nog niet af was, en een bijl van koper.

Zijn laatste uren

In de schouder van Ötzi werd een pijlpunt gevonden, die een grote slagader geraakt had. Hieruit is af te leiden dat hij waarschijnlijk doodgebloed is, nadat hij van grote afstand met een pijl geraakt werd.

Ötzi werd gevonden op een hoogte van 3210 meter en uit darmonderzoek bleek dat hij in de 12 uur voor zijn dood nog 1200 meter lager geweest is. In zijn darmen waren namelijk pollen aanwezig van een boom die tot 2000 meter hoogte groeit. Er zijn verschillende theorieën over waarom hij zich op deze hoogte bevond: hij was op de vlucht, hij werkte als handelaar in het grensgebied, of als herder op de alpenweides.

Het langdurende darmonderzoek wees uit dat het laatste maal van Ötzi bestond uit edelhert en granen. Het oudste maal dat gevonden werd in zijn darmen werd op lager terrein genuttigd en bestond uit granen en steenbok. De aanwezigheid van de pollen van de hopbeuk in zijn darmen wijzen uit dat Ötzi waarschijnlijk in het voorjaar stierf.

Het DNA van Ötzi

Het DNA werd door de onderzoekers verkregen uit het heupbot van de man en het wees uit dat dat Ötzi niet verwant is aan de mensen die tegenwoordig (21e eeuw) in de Alpen wonen. Hij is dichter verwant aan de Europeanen die op Corsica en Sardinië leven.

De gezondheid van Ötzi

Ötzi was niet in topconditie toen hij overleed. Hij leed aan aderverkalking en er werden grote delen van de bacterie Borrelia burgdorferi gevonden, wat betekend dat er een kans is dat hij aan de ziekte van Lyme leed. Ook had Ötzi gebroken ribben, maar dit kan ook veroorzaakt zijn door het ijs waarin hij jarenlang lag.

Op de nagels van Ötzi werden lijnen van Beau gevonden, die wijzen op een verstoorde eiwitvorming die bij meerdere ziekten voor kan komen. In de darmen van Ötzi werden resten van de zweepworm aangetroffen.

Ook had Ötzi veel gebidsproblemen. Hij had versleten kiezen en veel ontstoken tandvlees. De oorzaak van de versleten tanden ligt mogelijkerwijs in het feit dat hij graanpap at. Het graan hiervoor werd met stenen gemalen en het gruis van de stenen kwam zo in de pap terecht. Ook had Ötzi enkele gaatjes in zijn tanden.

Ötzi bezichtigen

Ötzi is sinds 1998 zichtbaar in het Zuid-Tiroler Archeologiemuseum in het Italiaanse Bozen (2016).