Het hitte-eilandeffect
Wie wel eens vanaf het platteland de stad in fietst heeft het vast wel eens gemerkt; in de stad is het vaak een stuk warmer dan daar buiten. Het effect is vooral ’s ochtends vroeg goed te merken. Dit wordt het hitte-eilandeffect of stadseffect genoemd. Hierbij is de temperatuur in de stad of in een stedelijk gebied hoger dan in het omringende platteland. ’s Ochtends op de fiets kan die warmere lucht heel aangenaam zijn. Echter brengt het hitte-eilandeffect veel nadelige gevolgen met zich mee. Door vooral toenemende gezondheidsrisico's is dit verschijnsel de laatste jaren wereldwijd juist sterk in de belangstelling gekomen.
Urban heat island effectHet hitte-eilandeffect
De meest gebruikte term is het hitte-eilandeffect. Andere benamingen zijn het “stadseffect”, het “warmte-eilandeffect” of het wereldwijd bekende “urban heat island effect” (UHI). Het hitte-eilandeffect is het verschijnsel waarbij de temperatuur in een stedelijk gebied gemiddeld hoger is dan in het omliggende landelijk gebied. Stedelijke gebieden ervaren een aanzienlijk verschil qua klimaat en weer. Zie het plaatje hiernaast om een indruk te krijgen hoe het in praktijk eruit ziet.Het gedeelte van de wereldbevolking dat in steden of stedelijk gebied woont, was 29% in 1950, 49% in 2005 en zal verder stijgen naar ~60% in 2030. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de economische voordelen die in een stad te vinden zijn. Een gevolg hiervan is dat er meer interesse is voor het klimaat en weer rondom stedelijk gebied, omdat dit de kwaliteit van leven beïnvloedt. Een beter begrip van het hitte-eilandeffect helpt bij het optimaliseren van stedelijk gebied, zodat nadelige gevolgen voorkomen kunnen worden. Het hitte-eilandeffect kent namelijk vele oorzaken en gevolgen.
Wat veroorzaakt het hitte-eilandeffect?
Het hitte-eilandeffect ontstaat door een aantal factoren:De gevolgen voor klimaat, energie en gezondheid
Het hitte-eilandeffect betekent een stijging in temperatuur, daardoor ken dit effect vele gevolgen. De wereldwijde klimaatproblemen hebben alles met de temperatuur te maken. Temperatuur is warmte en warmte is energie. Ook het energiegebruik in een stedelijk gebied wordt dus beïnvloed door het hitte-eilandeffect. Daarnaast heeft een hogere temperatuur grote impact op de gezondheid van de mens.Klimaat
Het hitte-eilandeffect heeft een aantal gevolgen voor het klimaat van een stad of stedelijk gebied. Warme lucht stijgt op. Zo is er sprake van extra opwaartse bewegingen van hete lucht boven een stad. De hete luchtstroom zorgt voor een onstabiele atmosfeer, waaruit wolken en dus neerslag kunnen vormen. Een ander logisch gevolg is een verhoogde buitentemperatuur. Dit kan per stad of stedelijk gebied sterk verschillen door bijvoorbeeld de grootte of dichtheid van een stad. Gemiddeld is er een temperatuurverhoging van 2-3°C, maar in bepaalde steden zoals London of Sao Paolo is dit 6-8°C. De temperatuur wordt daarbij op straathoogte (+1.5m) gemeten. Verder is er, ondanks het hitte-eilandeffect de temperatuur lokaal flink laat toenemen, nog geen bewijs dat dit effect bijdrage levert aan de opwarming van de aarde.Energiegebruik
Een hogere temperatuur betekent dus meer warmte of energie. Dit heeft uiteraard effect op het energiegebruik binnen de stad. Enkele gevolgen hiervan zijn:Gezondheid
De reden dat het hitte-eilandeffect laatste jaren een 'hot-topic' is geworden, komt met name door de gevaarlijke gevolgen voor de gezondheid van de mens. De eerdergenoemde oorzaken samen vormen een zogenaamd “stedelijke grenslaag”. Dit is een soort koepel van hitte over het stedelijk gebied. Vooral de hitte opslag overdag plus het vrijkomen van hitte na zonsondergang dragen hier aan bij. Deze omstandigheden en gevolgen hiervan zijn vooral kwetsbaar voor bevolkingsgroepen zoals de bejaarden, jonge kinderen en mensen met vaatziekten.Fotochemische smog
Door een hogere temperatuur is er ook een hogere productie van fotochemische smog. Fotochemisch wil zeggen dat smog wordt gevormd met behulp van zonlicht. De schadelijk stof in fotochemische smog is ozon (O₃). Het inademen van lucht waar veel ozon in zit, kan leiden tot:
Hooikoorts
De stijging in temperatuur leidt er ook toe dat planten in het voorjaar eerder bloemen krijgen. Dit activeert hooikoorts al vroeg in het seizoen.
Agressie
De agressie van een persoon wordt onder andere gestimuleerd door “niet-persoonlijke aantrekkelijkheid”. In simpele woorden geeft dit geeft aan hoe aardig onbekenden elkaar vinden. Bij een onaangename temperatuur daalt deze onderlinge aantrekkelijkheid en neemt agressie toe. Er is echter nog geen hard bewijs hiervoor.
Arbeidsproductiviteit
Het klimaat heeft een meetbare invloed op het gedrag van mensen. Mensen voelen zich gemiddeld goed bij temperaturen tot 28°C tijdens het werk of in huis. Tijdens het slapen is dat tot 26°C. Als de temperatuur iets lager is, wordt dat als aangenaam ervaart. Desondanks is de relatie tussen temperatuur en gedrag complex, vooral door persoonlijke voorkeur. Wetenschappers hebben aangetoond dat eenvoudige taakjes beter worden gedaan als de temperatuur wat hoger dan aangenaam is. Moeilijke taken worden dan juist slechter uitgevoerd. Als het gevolg van hitte-eilandeffect kan de temperatuur 2-3°C hoger uitvallen. De blootstelling aan hogere temperatuur (32°C) beïnvloedt fysieke en mentale presentaties negatief. Tijdens de hittegolf in Nederland van 2003 steeg het ziekteverzuim van 3.4 naar 11.5%.
