Als het O.M. vrijspraak vraagt

Normaal gesproken klaagt het Openbaar Ministerie of O.M. een verdachte aan en vraagt dan om een straf in haar requisitoir. De strafhoogte is dan een indicatie van hoe erg het O.M. het strafbare feit vindt. Wat kunnen en mogen de rechters doen als het O.M. om vrijspraak vraagt?

De taakomschrijvingen en bevoegdheden van het O.M.

Uit de Wet op de rechterlijke organisatie (Wet R.O.) blijkt dat het openbaar ministerie de volgende taken heeft:

• de handhaving der wetten: het openbaar ministerie moet zorgen voor een juiste toepassing van het strafrecht en het strafprocesrecht.
• De vervolging van alle strafbare feiten: de officier van justitie heeft een centrale positie in de opsporing. Hij geeft leiding aan het opsporingsonderzoek door de politie. De officier let er op dat de politie binnen haar bevoegdheden blijft. Het opsporingsonderzoek begint na een melding, een officiële aangifte, of na waarneming door een opsporingsambtenaar.
• De vervolging begint als het openbaar ministerie een rechter in de zaak betrekt. (I.h.a. door het uitbrengen van een dagvaarding aan de verdachte.) In Nederland kan vervolging alleen ingesteld worden door het openbaar ministerie.
• Het doen uitvoeren van alle strafvonnissen.
• Het Wetboek van strafvordering (W.v.Sv) noemt een vierde taak: de opsporing van strafbare feiten.

Het Sepot van het O.M.

Een besluit van het openbaar ministerie om niet te vervolgen heet sepot.
Dit betekent letterlijk dat de officier een zaak terzijde legt.:

• omdat een veroordeling van de verdachte niet haalbaar lijkt
• wanneer het belang van vervolging niet opweegt tegen andere belangen.

Het O.M. is meester van het proces:

• Het O.M. bepaalt voor welke feiten de verdachte terecht moet staan door middel van de tenlastelegging.
• De tenlastelegging is een onderdeel van de dagvaarding.
• In de tenlastelegging staat voor welke feiten iemand moet terechtstaan.
• De rechter mag alleen over de ten laste gelegde feiten oordelen.
• De officier van justitie beslist dus niet alleen of er vervolgd wordt, hij bepaalt ook nog de omvang van de rechtszaak

De vreemde situatie dat het O.M. vrijspraak vraagt zoals in de zaak Geert Wilders.

Aanklachten tegen Geert Wilders

De aanklachten tegen Geert Wilders liepen al vanaf 2007. In 2006 en 2007 deden tientallen mensen aangifte tegen Geert Wilders inzake belediging, groepsbelediging en haatzaaien.

• Het Openbaar Ministerie besloot in 2008 dat Geert Wilders niet zou worden vervolgd: volgens het O.M. zouden zijn uitspraken binnen de (straf)wet vallen.
• De klagers gingen in beroep tegen deze beslissing van het O.M.
• Op 21 januari 2009 bepaalde het Hof in Amsterdam dat Geert Wilders wel moest worden vervolgd, omdat het grond daartoe zag in de aanklachten. Geert Wilders zelf werd in deze procedure niet veroordeeld omdat het een rekwest-procedure over de vervolging betrof en geen straf-procedure.
• Het O.M. voldeed aan de beslissing van het Gerechtshof en startte (weer) een procedure tegen Geert Wilders.

Een onwillig O.M.

De situatie ten aanzien van dit proces tegen Geert Wilders is daarom uniek omdat een uiterst onwillig O.M. door het Gerechtshof werd gedwongen om nogmaals een procedure te beginnen op basis van klachten. Het O.M. was wat dat betreft dus niet helemaal 'meester van het proces' gebleken, omdat het Gerechtshof het O.M. tot verdere vervolging dwong inzake Geert Wilders.
Het O.M. vond ook na de behandeling van Geert Wilders' proces dat er niet voldoende aanleiding was om Wilders te vervolgen voor de niet geheel door haarzelf gevormde tenlastelegging. Dus bleef er alleen het middel over om in haar requisitoir vrijspraak te vragen voor Wilders.

Onafhankelijkheid van de Rechtbank en het O.M.

Omdat zowel het O.M. als de rechtbank/rechters onafhankelijk zijn wil de vrijspraak-eis van het O.M. niet zeggen dat de rechters de eis moeten volgen en Wilders vrij moeten spreken. Het zou echter wel vreemd lopen, gezien het principe dat het O.M. 'meester is van het proces' en dus bepaalt wie wordt vervolgd, voor welke strafbare feiten, waaraan de rechtbanken zich moeten houden, wanneer de rechtbank alsnog over ging tot bepalen van strafbaarheid voor Geert Wilders' uitlatingen. Onmogelijk is het, gezien de onafhankelijkheid van de rechters echter niet!