Vulcan M61A-1 20MM kanon: vuurkracht met hoge snelheid

Al vanaf de jaren 50 van de 20e eeuw is dit immense kanon de standaard voor (reeds) vele luchtmachtvliegtuigen geweest. Als laatste verdedigingsmiddel, om gronddoelen alsnog te raken of om waarschuwingsschoten te lossen; dit 6-loops kanon loop je liever mis! Het ziet er naar uit dat dit M61A-1 20 MM kanon tot ver in de 21e eeuw tot de standaarduitrusting zal blijven behoren. En het blijft niet bij de luchtmacht. Inmiddels worden deze kanonnen ook gebruikt door het leger op zowel voertuigen als door kleinere versies die hanteerbaar zijn voor de gewone soldaat.

• Ontwikkeling van het boordgeschut
• Hoge snelheidskanon
• Gebruik van de M61A-1
• Afgeleiden van de Vulcan 20mm

Ontwikkeling van het boordgeschut

Na de geboorte van de nationale luchtmachten in het begin van de 20e eeuw werden deze eenvoudige, trage toestellen vooral ingezet voor verkenning. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog veranderde dit al snel; men ging elkaar met stenen en pistolen beschieten of hand- en mortiergranaten gebruiken om de stellingen van de vijand te bombarderen. De techniek realiseerde steeds meer het houden van een duel in de lucht toen men ontdekte hoe men machinegeweren kon gebruiken zonder de propeller aan stukken te schieten. In de Tweede Wereldoorlog werd deze techniek nog steeds gebruikt, echter met zwaardere kalibers. Maar ook de vleugels werden nu gebruikt als platform om machinegeweren in te plaatsen.

Boordkanon overbodig?

Met de komst van de straaljager dacht men echter al snel dat het boordkanon verleden tijd was. Immers, een straaljager is toch te snel voor kogels? Dit kwam mede door de sterke hoop die nu meer lag bij de sterke ontwikkeling van hittezoekende en radargeleide raketten. Niets bleek minder waar. Tijdens de Koreaanse oorlog in 1951-1953, en later tijdens de oorlog in Vietnam, bleek dat het hebben van een boordkanon geen overbodige luxe was.

Hoge snelheidskanon

Reeds in de jaren '40 van de vorige eeuw was het Amerikaanse leger al druk bezig met de ontwikkeling van een nieuw boordwapen dat mee kon in de toekomst van het vliegen met hoge snelheid. Uit al deze ontwikkelingen kwam uit Project Vulcan, uitgevoerd door toen General Electric, uiteindelijk de 6-loops M61A1 20MM voort. Dit kanon wordt elektrisch bediend vanuit de cockpit en verder hydraulisch aangedreven.

Werking

De 6 lopen lopen taps toe en het gevaarte is bijna 2 meter lang. De patronen kunnen in een lange band aangevoerd worden of vanuit een trommel, de zogenoemde cartridge. Tijdens het vuren draaien de lopen met hoge snelheid rond waarbij er steeds 1 loop de kogel afvuurt. Tijdens het wegdraaien van de gebruikte loop wordt de volgende geladen. Het proces van ronddraaien heeft als functie het laten afkoelen van de net gebruikte loop om snelle oververhitting te voorkomen. Door deze techniek kan er een vuursnelheid bereikt worden zo'n 6500 patronen per minuut, afhankelijk van de versie die geïnstalleerd is.

Gebruik van de M61A-1

Doordat het kanon reeds in gebruik is vanaf ongeveer 1955, zijn er al heel wat gevechtstoestellen mee uitgerust. Het aantal jaar geeft al aan dat het tevens een zeer betrouwbaar wapen is en hierom inmiddels tot standaarduitrusting is verworden. De bekendste straaljagers die in het begin met dit kanon zijn uitgerust zijn toch wel de hoogstwaarschijnlijk inmiddels gepensioneerde F-104 Starfighter van Lockheed en de F-105 Thunderchief van Republic Aviation Corporation (RAC). In de jaren '60 van de vorige eeuw werd voor de F-4 Phantom, die geen ingebouwd boordkanon had, speciaal een gunpod met dit kanon gemaakt, zodat ook dit vliegtuig een korte afstandswapen kon meenemen.

In de jaren '70 konden aan de lijst van klanten van dit wapen nog de Grumman F-14 Tomcat, McDonnell Douglas F-15 Eagle, General Dynamics F-16 Fighting Falcon en de McDonnell Douglas F-18 Hornet worden toegevoegd. In de jaren '80 en '90 kwamen hier weinig tot geen toestellen meer bij. Tijdens de 1e Golfoorlog bewezen deze toestellen immers dat zij hun dienst nog met gemak konden vervullen.

Pas toen de techniek meer naar stealth begon te neigen, welke bewezen werden door de F-117 Nighthawk en de B-2 Spirit, kwam de ontwikkeling tot een stealth jachtvliegtuig weer op gang. Deze werd uiteindelijk gewonnen door de F-22 Raptor en ook deze is standaard uitgerust met het M61A Vulcan 20 MM kanon. Hierdoor zal dit kanon tot nog ver in de 21e eeuw wel in omloop blijven.

Afgeleiden van de Vulcan 20mm

Uiteraard zijn wapenontwikkelaars na het opgedane succes verder gegaan met het door ontwikkelen en bedenken waar dit wapen nog meer kan worden ingezet. Ook is er gevarieerd in het aantal lopen. Dit heeft geresulteerd in het feit dat diverse fabrikanten bijvoorbeeld 3- en 7-loops kanonnen in omloop hebben gebracht om onder andere helikopters en aanvalsvliegtuigen mee uit te rusten zoals de AH-1 Cobra en de A-10 Thunderbolt.

Meer gebruikers

Maar dit snelvuurkanon bleef niet alleen bij de luchtmacht. Inmiddels wordt er bij de marine ook gebruik gemaakt van het meerloopsprincipe; de grote schepen van de Amerikaanse marine en andere marines maken gebruik van het Phalanx verdedigingssysteem tegen inkomende raketten en vijandelijke vliegtuigen. Nederland heeft hierin zijn eigen wapen voor de marine ontwikkeld, te weten Goalkeeper vanwege het feit dat er meer geëist werd van het kanon. De Phalanx kon dit niet leveren.
Maar ook voor de grondtroepen werden de meerloopswapens beschikbaar gemaakt en niet alleen voor montage op verdedigingswerktuigen zoals torens en bunkers. Deze wapens kunnen worden meegenomen op jeeps en trucks, maar ook door een enkele soldaat worden vervoerd en bediend. Tot nog ver in de 21e eeuw zal dit wapenprincipe terug te vinden zijn in de vele legeronderdelen.

Lees verder

• F-15 Eagle straaljager: baas in de lucht
• Grumman F-14 Tomcat straaljager: zwaargewicht in de lucht
• Ontwikkeling van raketten: wapens van gevechtsvliegtuigen
• F/A-18 Hornet: een lichte krachtpatser op zee