Aardbeving: een natuurverschijnsel van enkele seconden

De buitenkant van de aarde bestaat uit grote platen die aan de oppervlakte van de aarde te zien zijn en een dikte hebben van zes tot zestig kilometer. Ook bestaan er platen die niet te zien zijn omdat ze de bodem van de oceanen vormen. De aardplaten zijn eigenlijk voortdurend enigszins in beweging. Door het bewegen van die platen kunnen aardbevingen ontstaan waarbij de trillingen aan de aardoppervlakte merkbaar zijn en in slechts enkele seconden grote schade kunnen aanrichten. In Noord-Nederland doen zich sinds de winning van aardgas kleine aardschokken voor.

Platen drukken samen of gaan uiteen

Vooral op de zogenaamde breuklijnen tussen twee platen ontstaan aardbevingen. Op plekken waar de platen aan elkaar grenzen kunnen die worden samengedrukt of juist uit elkaar bewegen of over elkaar heen schuiven. Bij het samendrukken van de platen vormt zich een overvloed aan materiaal dat omhoog wordt gedrukt en ontstaan er bergen. Als de platen uit elkaar bewegen kan er lava vrijkomen door de ruimte die ontstaat tussen de platen. Indien de platen in tegengestelde richting langs elkaar schuiven kan op een gegeven moment een schok ontstaan doordat de platen aanvankelijk door stroefheid langzaam langs elkaar gleden en door de kracht plotseling hevig langs elkaar schieten.

Specifiek punt in aardkorst

Een aardbeving treedt op een specifiek punt in de aardkorst op. Het specifieke punt kan kilometers diep onder de grond zitten. De trillingen die door een aardbeving ontstaan verspreiden zich door de aardkorst. Dit is te vergelijken met een steen in het water die een golfpatroon veroorzaakt. De meeste specifieke punten liggen op ongeveer dertig kilometer diep maar ze kunnen tot honderden kilometers diep zitten.

Waar veel aardbevingen voorkomen

Aardbevingen komen vooral voor in het Middellandse Zeegebied, in Indonesië, de Himalaya en rondom de Grote Oceaan. Een aardbeving onder de zeespiegel (ten onrechte zeebeving genoemd) heeft vaak een vloedgolf of tsunami tot gevolg. Zware aardbevingen en tsunami’s kunnen veel slachtoffers eisen en zeer grote schade veroorzaken.

Schaal van Richter

Hoe hevig een aardbeving is kan worden gemeten op de schaal van Richter. Een laag getal geeft een aardbeving aan die weinig schade zal veroorzaken. Een waarde van 7 op de schaal van Richter veroorzaakt veel schade. Jaarlijks komen er meer dan 3000 aardbevingen voor. Het merendeel met een waarde van 5 op de schaal van Richter, 100 met een waarde van 6 op die schaal, 20 met een waarde van 7 en 2 met een waarde van 8.

Voorspellen van aardbevingen

Het voorspellen van aardbevingen is heel moeilijk omdat er verschillende factoren van invloed zijn. Factoren die meespelen zijn: voorschokken, verandering in de samenstelling van grondwater, bewegingen langs de breuklijnen, veranderingen in het magnetisch veld, vloeistofdruk in de gesteentekolom en spanning in het gesteente. Om menselijke schade te beperken worden toch voorspellingen gedaan die niet altijd uitkomen.

Aardbevingen in Nederland

Sterke aardbevingen zijn in Nederland zeldzaam. Wel komen in het oosten van het land lichte bevingen voor met een waarde van 2 of 3 op de schaal van Richter. Slechts één keer in de duizend jaar kan een sterkere beving verwacht worden. Kleine aardbevingen kunnen ook het gevolg zijn van de instorting van holtes van bijvoorbeeld mijnen. Ook de bodemdaling door aardgaswinning kan schokken veroorzaken.

Aardbevingen als gevolg van aardgaswinning

Vanaf de zestiger jaren van de twintigste eeuw wordt in Nederland aardgas gewonnen. In 1963 is begonnen met het boren in het Slochterenveld. Bijna vijfentwintig jaar lang zijn daar geen aardbevingen waargenomen. In 1986 vond de eerste beving plaats bij Assen en daarna zijn er door het KNMI rond de duizend geregistreerd. De maximale magnitude was 3,6 op de schaal van Richter. Momenteel worden in Noordoost-Nederland jaarlijks rond de honderd schokjes geregistreerd. Van dat aantal worden er ongeveer twintig door de bevolking gevoeld wat voor zeer velen een nare gewaarwording is en ook schade aan huizen en gebouwen kan veroorzaken. Eenzelfde soort angst leeft bij de tegenstanders van het eventueel gaan winnen van schaliegas waarover zich momenteel een discussie afspeelt.

Lees verder

• Aardverschuiving, rampzalig natuurverschijnsel
• Aardbevingen en de schaal van Richter
• Aardkorst met bergen, bergketens en oceaanruggen