Wat is plaattektoniek?

Met plaattektoniek wordt het schuiven van de verschillende aardplaten bedoeld, en het onderzoek wat hiernaar wordt gedaan. Het is dus te plaatsen in het wetenschappelijke veld der geografie. De aarde is opgebouwd uit verschillende enorm grote platen, en die kunnen verschuiven ten opzichte van elkaar. Dit kan leiden tot het verschuiven van continenten, aardbevingen, de vorming van gebergten, en tot vulkaanuitbarstingen.

Wat is plaattektoniek precies

Plaattektoniek is de studie van de bewegende aardplaten. De aardbol is niet een statisch ding, het aardoppervlak verandert voortdurend van vorm. Continenten migreren over de oppervlakte, er worden nieuwe gebergten gevormd en de vorm van de oceanen verandert. Gelukkig gaat dit zo langzaam dat wij hier meestal niets van merken.

Drie verschillende krachten

Er werken verschillende krachten samen die ervoor zorgen dat de platen bewegen. Dit zijn de getijde-energie van de aarde, en interne en externe warmte. De interne warmte komt uit het midden van de aarde en de externe warmte is afkomstig van de zon.

De getijdenenergie wordt veroorzaakt door de onderlinge aantrekkingskrachten van de aarde, de zon en de maan, en deze kracht veroorzaakt onder andere eb en vloed in de zeeën en oceanen. De externe warmte van de zon heeft vooral invloed op het klimaat her en der op aarde. Het beïnvloed het dag- en nachtritme, en de temperatuur op de aarde. De interne warmte komt uit het binnenste van de aarde, en dit veroorzaakt de beweging van de aardplaten.

De lagen van de aarde

De aarde is opgebouwd uit verschillende lagen. De buitenste laag is de lithosfeer, en deze laag bestaat uit de aardkorst en het opperste stuk van de mantel. Deze laag is vrij hard. De volgende laag is de asthenosfeer en die is iets vloeibaarder. Nog niet echt vloeibaar, maar meer stroperig en heel heet. De asthenosfeer stroomt als het ware onder de lithosfeer door. Deze stroming en magnetische krachtvelden zorgen ervoor dat de aardplaten ook in beweging komen.

Bewegen van Continenten

Doordat niet alle continenten op één aardplaat liggen kunnen zij verschuiven ten opzichte van elkaar. Dit is al eerder gebeurd, en is nog steeds gaande. Je hoeft echter niet bang te zijn dat je al je topografie opnieuw moet gaan bestuderen. Deze bewegingen gaan zo langzaam, daar gaan miljoenen jaren overheen. Zo'n 200 miljoen jaar geleden waren alle huidige losse continenten nog één geheel, genaamd het Pangaea. Door de jaren heen zijn de verschillende continenten op verschillende momenten losgebroken en gemigreerd naar hun huidige posities op de wereld.

Aardplaten kunnen op drie manieren bewegen ten opzichte van elkaar, naar elkaar toe, van elkaar af, of langs elkaar heen. Als de platen naar elkaar toe bewegen schuift de ene plaat soms onder de andere, en verdwijnt er dus een deel van de plaat in de asthenosfeer, ook ontstaan er soms gebergten. Als de platen van elkaar af bewegen ontstaat er juist nieuwe aardkorst doordat de asthenosfeer harder en kouder wordt.

Aardbevingen

Aardbevingen kunnen worden gemeten met seismische apparatuur. De meeste aardbevingen komen voor rond de grenzen van twee aardplaten, en dan voornamelijk die grenzen die gevormd worden door onderzeese bergen. Als de aardplaten uit elkaar schuiven gaat dat gepaard met een groter aantal aardbevingen rondom die breuken.

Vulkaanuitbarstingen

Vulkanen bevinden zich voornamelijk op plekken waar de platen naar elkaar toe bewegen. Een vulkaanuitbarsting komt doordat het gesteente van de lithosfeer smelt door de extreme hitte van de asthenosfeer. En door de druk die wordt veroorzaakt door het naar elkaar toe schuiven van platen komt er water vrij uit de verschillende lagen van de lithosfeer. Dit water zorgt dat gesteente makkelijker smelt. Veel actieve vulkanen bevinden zich in onze oceanen, en van deze uitbarstingen merken wij dus niets.

Nieuwe gebergten

Als twee aardplaten tegen elkaar aan gaan duwen kunnen ze de korst omhoog stuwen en zo kunnen er nieuwe gebergten ontstaan, of worden huidige bergen hoger (of juist lager als de platen bij elkaar vandaan bewegen). Ook onder water kunnen gebergten ontstaan. In de Atlantische Oceaan ligt bijvoorbeeld een lange rij bergen, genaamd de Mid-Atlantische Rug. Ook in de Indische Oceaan en in de Pacifische Oceaan zijn zulke bergruggen geconstateerd. Deze liggen wel tot 3000 meter boven de rest van het bodemoppervlak van de oceanen. Vanaf een boot zijn deze echter niet te zien met het blote oog.