Gezichtreconstructie – Boomkistdame en Meisje van Yde

Eeuwenoude skeletten, veenlijken en mummies kunnen weer een gezicht krijgen na een gezichtsreconstructie. Een kunstige, wetenschappelijke en ambachtelijke klus. Mensen die eeuwen geleden, of zelfs duizenden jaren geleden, leefden kunnen hun gezicht terug krijgen waarmee ze bijna tot leven lijken te komen. We komen oog in oog te staan met onze voorouders en onze geschiedenis. Het Drents Museum in Assen heeft het Meisje van Yde en het Friesch Museum in Leeuwarden de Boomkistdame.

Gezichtsreconstructie van de Boomkistdame

Schedels kunnen de basis vormen voor een nieuw gezicht. Het helpt de politie in het opsporen naar familie van verdwenen mensen en het helpt musea aan voorbeelden van mensen uit onze geschiedenis.

Nederland kent een specialist op het gebied van gezichtsreconstructies. Het gaat daarbij niet om plastische chirurgie maar om het geven van een gezicht aan schedels die bij archeologische opgravingen worden gevonden. Met een gezichtsreconstructie van zo’n schedel kan een Middeleeuwse man of een vrouw uit de bronstijd weer een gezicht gegeven worden, dat bijdraagt aan kennis en begrip over onze geschiedenis.

Specialist in gezichtsreconstructies

Maja d’Hollosy is de Nederlandse specialist die in Amsterdam haar atelier heeft binnen het bedrijf Skullpting. Zij is universitair geschoold archeoloog en fysisch antropoloog. d’Hollosy onderzoekt menselijke skeletten uit archeologische opgravingen maakt de reconstructies. Ze is ambachtsvrouw, wetenschapper en kunstenares in een.

Voordat ze aan het boetseren slaat schrijft ze een rapport met gegevens over de schedel, waarin herkomst, bijzonderheden, afwijkingen door ongeluk of ziekte en maten zijn benoemd. Het proces van schedel tot gezicht neemt een maand of twee in beslag.

Wetenschap en creativiteit

Via een combinatie van forensische wetenschap, archeologie, anatomie, boetseer- en schilderkunst kan zij dood materiaal bijna weer tot leven wekken. Met de gezichten die ze maakt, waarbij de gevonden schedels de basis vormen, komen wij oog in oog komen te staan met het verleden. Met de gezichtsreconstructies wordt de geschiedenis vermenselijkt.
Met nieuwe technieken en moderne kunststoffen kan er een levensecht resultaat behaald worden.

Skullpting

Skullpting is een bedrijf dat is gevestigd in Amsterdam. Het bedrijf is gespecialiseerd in het maken van archeologische gezichtsreconstructies met af en toe een uitstap naar de film. Zo werkte het atelier mee aan de film ‘Sint’ van Dick Maas en maakte daarvoor ondermeer angstaanjagend echte wonden. In 2015 maakt Skullpting een reconstructie van de Boomkistdame.

Reconstructie van het Meisje van Yde

De reconstructie begint met de originele schedel waar een kopie van wordt gemaakt. Dat kan via een 3D scanner en 3D printer. Met de kopie wordt verder gewerkt, zodat de originele schedel niet kan beschadigen.

Volgens forensische methodes wordt er een reconstructie geboetseerd in donkerrode klei op een boetseerschijf. Via ingewikkelde formules worden de weefseldiktes op verschillende punten op de schedel bepaald en de vorm van verschillende gezichtskenmerken zoals de neus, tanden, lippen, kin, wangen, ogen en oren. Met gaatjes in de kopie van de schedel geven afgeknipte wattenstaafjes exact de dikte van het weefsel aan. Op de wangen kan dat om centimeters gaan en op het voorhoofd om millimeters. Met plastelineklei worden vervolgens de gezichtsspieren geboetseerd. Daarbovenop wordt de huid geboetseerd, ook van plastelineklei.

Wenkbrauwen en wimpers

Het gezicht wordt afgewerkt door het aanbrengen van prothetische ogen en leeftijdstrekjes. Er worden rimpels en plooien gemaakt, ook weer volgens tabellen. De tabellen geven aan welke rimpels op welke leeftijd te zien zijn. De maker van de reconstructie houdt ook rekening met de leefomstandigheden: heeft de persoon een luxe leven gehad of op het land gewerkt.
Het gezicht wordt verfijnd met poriën en subtiele rimpeltjes. Van de kleireconstructie wordt een mal gemaakt die daarna van houdbare kunststof, siliconenrubber, wordt uitgegoten. Die structuur lijkt al op mensenhuid.

Daarna wordt de huidstructuur en huidkleur geschilderd, de wenkbrauwen en wimpers haartje voor haartje op hun plek geprikt. De ogen komen uit Engeland: ze zijn van kunststof en worden in het rubberen gezicht geplaatst. Als laatste krijgt het gezicht een pruik van mensenhaar. De kleur wordt ingeschat op basis van de herkomst van de schedel of DNA-onderzoek.

Software

Er is software beschikbaar waarmee je op basis van een schedel of schedelfragmenten een reconstructie kunt maken. Politie kan van deze software gebruikmaken, omdat er digitaal een herkenbaar beeld mee is te maken zonder dat er daadwerkelijk met klei geboetseerd hoeft te worden.

Boomkistdame

De boomkistdame leefde in het tweede kwart van de zevende eeuw. Haar skelet werd gevonden in een boomkistgraf. Ze moet 1,60 meter lang zijn geweest en tussen de veertig en vijftig jaar oud. De vrouw werd begraven in een uitgeholde eikenboom en dat doet vermoeden dat ze een speciale positie in de gemeenschap bekleed moet hebben. Haar graf werd ontdekt in de terp van Hegebeintum in Friesland, al in 1905. Om haar nek droeg ze een gekleurde glazen kralenketting met ook schelpen en barnsteen. Het Friesch Museum in Leeuwarden laat een reconstructie van haar gezicht maken en stelt die vanaf juni 2015 tentoon. De expositie heet: ‘Goud: gevonden schatten uit de Middeleeuwen’ en laat het leven van de terpbewoners zien.

Meisje van Yde

In het Drents Museum in Assen is een reconstructie van het meisje van Yde te zien. Haar restanten werden in 1897 gevonden in het veen bij het plaatsje Yde. Het meisje blijkt ongeveer 2000 jaar oud te zijn. Ze moet 16 jaar oud zijn geweest toen ze stierf. Het meisje van Yde kreeg in 1993 een gezicht. Ze werd daarvoor naar Manchester in Engeland gevlogen, naar Richard Neave. Hij was de man die destijds veel voor de politie werkte en onherkenbare lijken een gezicht gaf. Sindsdien is het meisje van Yde te zien in Assen.

Terpdame

Op donderdag 4 juni 2015 wordt het gezicht van de Terpdame in het Fries Museum onthuld. Ze was een mooie dame, al kijkt ze een beetje streng de wereld in. Ze was met zorg begraven en dat doet vermoeden dat het een dame van stand, of in ieder geval van betekenis, moet zijn geweest. Het gezicht is met wetenschappelijk precisie gereconstrueerd, alleen de kleur van de ogen is gegokt.
Het Fries Museum riep de hulp van het publiek in om een naam voor haar te bedenken.

Beitske

Naam Terpdame

De Terpdame heeft een naam: Beitske. Het is een Friese naam met een speelse verwijzing naar de plek waar de mummie is gevonden: Hegebeintum. Het publiek reageerde massaal op de oproep om een naam te bedenken voor de Terpfriezin die een gezicht had gekregen. Andere suggesties waren Grietje, Famke, Beppe, Froukje, Rixt, Stobbe, Gesina en Terpentine. Beitske werd het vaakst opgestuurd. Het Fries Museum kon zich direct vinden in de naam.