Een vals-positieve uitslag: hoe vaak komt het voor?

Een vals-positieve of fout-positieve uitslag is een bekend begrip binnen de medische wetenschap. Je komt het weleens tegen in berichten over een zwangerschapstest of een onderzoek waarin weefsel getest wordt op de aanwezigheid van kankercellen. Wanneer de uitslag luidt dat je zwanger bent en dit blijkt achteraf toch niet het geval geweest te zijn dan was de aanvankelijke testuitslag vals-positief. In het geval van een zwangerschapstest is dit een enorme teleurstellen, maar in het geval van bijvoorbeeld kankeronderzoek kan het ook positief uitvallen wanneer een patiënt toch niet ziek blijkt.

Vals-positieve testuitslag

• Hoe vaak komt een vals-positieve uitslag voor?
• Vals-positieve uitslag in onderzoek naar kanker
• Vals-positieve uitslag bij een zwangerschapstest
• Trivia

Hoe vaak komt een vals-positieve uitslag voor?

Een geval waarin laboratoriumonderzoek aangeeft dat een bepaalde stof in het bloed is aangetroffen of een ziekte in gevonden en dit blijkt achteraf niet het geval te zijn dan spreken we over een vals-positieve testuitslag. Laat je je ergens op testen dan zal de arts je er als het goed is op wijzen dat dit in uitzonderlijke gevallen kan voorkomen. Is het gevolg van een testuitslag een ingrijpende behandeling of operatie dan zal om die reden de test vaak nog een keer herhaald worden mits hier geen al te hoge kosten aan verbonden zijn. Hoe vaak een vals-positieve diagnose voorkomt is per onderzoek verschillend, maar wanneer je bijvoorbeeld kijkt naar kankeronderzoek dan overstijgt het percentage meestal de 2% niet. Vaak is de kans hierop zelfs kleiner dan 1% zoals bijvoorbeeld bij onderzoek naar HIV. Dit heeft te maken met de sensitiviteit en specificiteit van de gebruikte materialen en apparatuur.

Vals-positieve uitslag in onderzoek naar kanker

Wanneer je klachten hebt die kunnen duiden op de aanwezigheid van kankercellen dan kan het voorkomen dat uit onderzoek naar voren komt dat deze inderdaad in het lichaam aanwezig zijn maar dat deze conclusie in een later stadium moet worden ingetrokken. Zo werd eind 2011 bekend gemaakt dat Cristina Fernández de Kirchner, president van Argentinië, schildklierkanker had. Na een operatie waarbij de schildklier werd verwijderd bleek echter dat er toch geen kwaadaardige cellen aanwezig waren. Een arts heeft later verklaard dat dit in het geval van onderzoek naar schildklierkanker in 2% van de gevallen voorkomt. Het probleem is in dat geval niet een fout in het aflezen van de testresultaten maar simpelweg een parameter die dusdanig hoog uitvalt dat de conclusie kanker wordt getrokken terwijl dit later niet juist blijkt te zijn.

Bij kanker wordt natuurlijk niet altijd onderzoek gedaan met behulp van bloedtests. Bij andere methodes zijn de percentages vals-positieve of fout-positieve uitslagen veel groter. Dit is bijvoorbeeld het geval bij onderzoek naar borstkanker. Zo geven maar liefst 25% van de mammografieën een uitslag die positief is op de aanwezigheid van een tumor terwijl dit uiteindelijk na een biopte niet het geval blijkt te zijn.

Vals-positieve uitslag bij een zwangerschapstest

Wanneer je een zwangerschapstest doet terwijl je zwanger bent dan kan het zijn dat de test aangeeft dat je niet zwanger bent. Andersom kan echter ook gebeuren: je bent niet zwanger maar volgens de test ben je dat wel. In de bijsluiter staat altijd beschreven dat dit voor kan komen en in welk percentage van de gevallen niet de juiste uitslag wordt weergegeven.

Doe je thuis zo'n test dan wordt daarbij het het gehalte choriongonadotrofine (hCG) in de urine gemeten. Ben je in verwachting dan wordt hier meer van geproduceerd dan normaal in verband met het groeien van de placenta. Er kunnen echter redenen zijn voor het weergeven van een onterecht positieve uitslag. Dit kan bijvoorbeeld komen door het gebruik van zeep. Er zijn wel test die zit zoveel mogelijk proberen uit te sluiten door het veranderen van de testmethoden, maar een fout is nooit helemaal uit te sluiten. Ook kunnen je HCG-levels verhoogd zijn als gevolg van hormooninjecties. De zwangerschapstest maakt geen onderscheid in de herkomst van HCG waardoor de testresultaten kunnen afwijken van de werkelijkheid. In uitzonderlijke gevallen kan een verhoging van het HCG-gehalte zelfs het gevolg zijn van een tumor. Een nauwkeuriger bloedtest kan in dat geval uitsluitsel geven. Een vroege zwangerschapstest is niet onnauwkeuriger dan een reguliere test.

Trivia

Wanneer een man een zwangerschapstest doet en de uitslag blijkt positief dan kan dit wijzen op zaadbalkanker. De kanker maakt namelijk een hormoon aan dat erg lijkt op HCG.

Lees verder

• Ademtest om borstkanker op te sporen
• MRI, CT, mammografie of ander onderzoek zonder verwijzing