Koloniaal verleden Portugal

Portugal heeft een rijk koloniaal verleden. Het land heeft als eerste Europees land met vele Aziatische en Afrikaanse gebieden kruiden verhandeld. Tijdens de 80-jarige oorlog tussen Spanje en Nederland werd Portugal in een Personele Unie met Spanje gedwongen te gaan. Hierdoor kreeg het Nederland als vijand. Spanje zette de Portugezen op tegen de Nederlanders en ondersteunden hen om de Nederlanders overal ter wereld aan te pakken. De Nederlanders waren zo gedwongen om Portugese kolonies aan te vallen en ze veroverden deze met succes. Dat verkleinde de koloniale ambities van Portugal. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Portugal, zeevaartpionier van Europa
• Vasco dan Gama
• Slag bij Diu
• Suikeroorlog tussen Portugal en Nederland
• Portugees-Nederlandse oorlog
• Compensatie voor Nederland
• Het einde van Portugees kolonialisme

Portugal, zeevaartpionier van Europa

De huidige armoe in Portugal is niet van alle tijden. In de 15e eeuw en 16e eeuw behoorde Portugal samen met Spanje tot de pioniers der wereldoceanen. Overal waar ze kwamen eigende men zich landen, gebieden en steden toe. Men stichtte overal ter wereld plantages en liet er slaven werken. Vroeger was Portugal een wereldrijk met vele kolonies. Het bezat kolonies in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Een greep uit de voormalige kolonies zijn: Brazilië, Frans Guyana, Angola, Timor, Mozambique, de Azoren, Kaapverdië, Zanzibar, Guinee Bissau, een deel van Ghana, Sri Lanka, Macao( nu China) en een aantal havensteden in India en Goa, een groot gebied in India. In het huidige Indonesië heeft het destijds onder Nederland vallende West Timor gegrensd aan het Portugeze Oost-Timor. De Portugezen hebben enkele Molukse eilanden aan de Nederlanders moeten afstaan waaronder Ternate, Tidore en Abon. Van alle Portugese overzeese gebieden zijn alleen de Azoren voor de kust van Afrika en Madeira overgebleven.

Vasco dan Gama

Kruiden uit India werden in de Middeleeuwen vooral door Arabieren verhandeld. De aanvoer van kruiden ging in die tijd over land. Men ging ook via de Middellandse Zee, over een stukje Egypte om in de Rode Zee de zeereis weer te hervatten. Het Suez-kanaal bestond nog niet; dat 163 kilometer lange kanaal is pas in 1869 geopend. Aan het eind van de Middeleeuwen had Portugal de Arabische overheersing van zich afgeschud en wenste zelf een handelsroute naar India te ontdekken in plaats van de Arabieren afhankelijk te zijn voor handel met Azië. Portugal is daarom gaan zoeken naar een andere weg en heeft die uiteindelijk gevonden. In 1419 begon Portugal de kusten van Afrika te exploreren om te zoeken naar nieuwe gebieden om kruiden en specerijen te kweken voor de Europese markt. De scheepvaarttechnologie en de navigatie-instrumenten werden in de 15e eeuw goed genoeg om de wereldzeeën te bevaren en telkens op dezelfde plek uit te komen. Vasco da Gama was de eerste Europese zeevaarder die in India aankwam over zee. Hij voer heel Afrika om en belandde uiteindelijk in India. Deze route zouden de Portugezen nog veel vaker volgen. De Portugezen hebben als eerste Europese natie handelscontacten aangelegd met vele Aziatische landen zoals Japan, India, China en de Molukken. Men handelde in kruiden zoals zwarte peper, kruidnagel en nootmuskaat.

Slag bij Diu

In het begin van de 16e eeuw was Portugal erin geslaagd om diverse kolonies op te bouwen. Een kolonie besloeg niet altijd een landsdeel maar soms ook een stad, zoals in het geval van Mombasa. In 1509 wonnen de Portugezen een belangrijke zeeslag, de slag van Diu tegen een gezamenlijk leger van Ottomanen, de Venetiaanse republiek, de sultan van Egypte en enkele andere kalifaten en de republiek ragusa, een smalle strook land gelegen aan de Adriatische Zee. De Turken en Egyptenaren trokken hun schepen terug uit de golf van India waardoor de Portugezen er het overwicht kregen.

Suikeroorlog tussen Portugal en Nederland

In de 17e eeuw was Nederland verwikkeld in oorlogen met Portugal. Deze vonden plaats tijdens de 80-jarige oorlog met Spanje. In die tijd hadden Portugal en Spanje besloten tot een personele unie, wat erop neer kwam dat in feite Nederland ineens Portugal als vijand erbij kreeg. De Spanjaarden steunden de Portugezen in hun aanvallen op Nederland. In de praktijk waren er meer Spaanse strijders dan Portugese. In Brazilië voerden de Nederlanders vooral suikerplantages. De stad Recife heette in de Nederlandse tijd Mauritsstad. Het zat de Spanjaarden en Portugezen niet lekker dat de Nederlanders rijk werden van de suikerplantages. Nederland werd tijdens deze zogenoemde suikeroorlogen grotendeels uit Brazilië gedreven. De suikeroorlog was onderdeel van de Portugees-Nederlandse oorlog

Portugees-Nederlandse oorlog

In het huidige Ghana, wat destijds Goudkust werd genoemd, wisselden gebieden regelmatig van eigenaar. Dan was het Nederlands en dan weer Portugees. In Nederlands-Indië moest Portugal uiteindelijk het onderspit delven. Alle voormalig Portugese eilandjes werden Nederlands op de helft van het eilandje Timor na. Aan de kust van India voerden Portugezen en Nederlanders veld- en zeeslagen uit. Voor China, de plaatsen Macao en Hong Kong bevochten de Nederlanders en Portugezen elkaar.

Compensatie voor Nederland

De Nederlanders hadden zelfs een stukje van Angola veroverd. Acht jaar lang voerden de Nederlanders het bewind in Angola. De handelsbelangen in Angola betroffen voornamelijk de slavenhandel. Tijdens het eind van de 80-jarige oorlog werden de gebieden weer herverdeeld. Nederland gaf enkele plaatsen aan de Angolese kust terug aan Portugal. Wat er nog over was van de Nederlandse nederzettingen in Brazilië werd ook terug gegeven. Er was overeen gekomen dat de Portugezen een schadevergoeding aan de Nederlanders zouden betalen van 63 miljoen ton goud maar dat bedrag hebben de Nederlanders nooit gekregen.

Het einde van Portugees kolonialisme

In 1775 werd Lissabon door een geweldige aardbeving getroffen met daarop volgend een tsunami. Van de 275.000 bewoners werden 100.000 dodelijk slachtoffer. Deze gebeurtenis heeft de koloniale aspiraties van Portugal de nekslag gegeven. Daarna heeft Portugal geprobeerd om te houden wat men had. De kolonies bleven wingewesten voor de Portugese regering. De Portugese staat was goeddeels afhankelijk van de inkomsten uit de kolonies. In de 20e eeuw is Portugal 42 jaar lang een dictatuur geweest. In deze tijd was er een wereldwijde ontwikkeling tot onafhankelijkheid maar Portugal deed daar niet aan mee. Dictator Salazar probeerde met verschillende oorlogen de kolonies te behouden. Die situatie bleef voort bestaan totdat hij in 1968 aftrad. Daarna werden langzaamaan alle kolonies onafhankelijk.

De laatste kolonie werd in 1999 onafhankelijk; dat was Macau. Deze kolonie werd aan China gegeven. Hiermee kwam een definitief einde aan het Portugese koloniaal verleden.