Waar of niet waar: de Guillotine

De guillotine wordt altijd geassocieerd met de Franse Revolutie. Het ligt daarom voor de hand te veronderstellen dat de uitvinding uit die tijd dateert. Dit is niet juist.

De guillotine werd tijdens de Franse Revolutie uitgevonden dr. Guillotine

De oudste vorm van een dergelijke onthoofdings machine, of ‘valbijl’, dateert uit de Middeleeuwen. n de 13e eeuw werd reeds een soort val- bijl gebruikt in Brussel en Dendermonde. Een soortgelijk werktuig werd in Ierland gebruikt in het jaar 1307.

Italië kende in de 15e eeuw een onthoofdings machine die mannaia werd genoemd. In ongeveer dezelfde tijd nam Edinburgh een valbijl in gebruik. Het huiveringwekkende toestel was vermoedelijk afgeleid van de reeds oudere Engelse Halfax Gibbet, die voor het onthoofden van dieven werd gebruikt. Ook in Duitsland was een soortgelijkk apparaat bekend, en Frankrijk had er sedert de 16e eeuw een die da loire werd genoemd. Tegen de 18e eeuw waren de onthoofdingstoestellen in onbruik geraakt.

In Frankrijk was in die tijd het soort martelingen en executies afhankelijk van de klasse van het slachtoffer. Alleen aristocraten genoten het voorrecht te worden onthoofd. In de egalitaire geest van de Franse Revolutie en in het belang van de mensheid stelde dr. Joseph Ignace Guillotin in 1789 de invoering van een ‘simpel mechanisme’ voor om alle ter dood veroordeelden, ongeacht hun klasse, terecht te stellen.

Zijn idee was waarschijnlijk afkomstig uit een geschreven verslag van een executie in Milaan in 1702, waar een soortgelijk mechanisme werd gebruikt. Dr. Guillotin beschreef zijn werktuig voor de Nationale Vergadering als volgt: ‘Het mechanisme valt bliksemsnel, het hoofd vliegt eraf en de man is niet meer’. Zijn voorstellen werden met gelach begroet, maar geleidelijk vonden zijn ideeën weerklank, en tegen 1792 was de eerste machine gebouwd.

Hoewel Guillotin adviezen gaf was het ontwerp het werk van dr. Antoine Louis van de Academie van Chirurgie, en de bouw werd uitgevoerd door Tobias Schmidt, een Duitse pianobouwer. De eerste proeven werden in een ziekenhuis in Parijs — destijds een krankzinnigengesticht — genomen met lichamen van dode patienten. Na verloop van enkele weken werd een struikrover genaamd Pelletier gearresteerd. Hij was het eerste levende slachtoffer.

De machine heette eerst de ‘louisette’, maar spoedig werd algemeen de naam ‘guillotine’ gebruikt. In geheel Frankrijk stierven tijdens de Franse Revolutie ongeveer 17.000 aristocraten en ‘vijanden van de Revolutie’ onder de guillotine. Het mes van een van de eerste guillotines — mogelijk het toestel dat gebruikt werd voor de terechtstelling van Lodewijk XVI — bevindt zich thans in de verzameling van Madame Tussaud in Londen. Het heeft het beroemde schuine snijvlak, in tegenstelling tot de ‘Scottish Maiden’ dat een recht snijvlak heeft

‘Werd de goede dr. Guillotin niet door zijn eigen uitvinding geëxecuteerd?’ Hoewel dit inderdaad door velen werd aangenomen is het antwoord nee— Guillotin overleefde de Revolutie en stierf in 1814 op 76-jnrige leeftijd aan een steenpuist op zijn schouder.