De megalodon, een enorme prehistorische haai

De enorme omvang van de megalodon intrigeert vele wetenschappers en marinebiologen. Vanwege een tekort aan fossielen is er nog veel onbekend over zijn levenswijze. De megalodon is ongeveer 1,5 miljoen jaar geleden uitgestorven. Het is tot de dag van vandaag onduidelijk wat hier precies de oorzaak van is. Het is hierdoor moeilijk te onderzoeken wanneer hij exact uitstierf. Voedselschaarste zou hierbij een rol kunnen hebben gespeeld. Mogelijk heeft de familielid van de hedendaagse haai een periode "zij-aan-zij" geleefd met de oermens.

De megalodon

• Veelgebruikte synoniemen en stamboom
• Afmetingen en overige uiterlijke kenmerken
• Een bijzondere jachtmethode op prehistorische walvissen
• Een zeer plotselinge uitstervingsgolf
• Gefossiliseerde overblijfselen
• Datering van de fossielen met behulp van archeologisch onderzoek

Veelgebruikte synoniemen en stamboom

De megalodon wordt meestal "Carcharodon megalodon" genoemd, afgekort C. megalodon. Andere veel voorkomende synoniemen die gebruikt worden zijn Megaselachus megalodon en Carcharocles megalodon. Het is opvallend dat hij slechts 1,5 miljoen jaar geleden is uitgestorven. Vele andere prehistorische diersoorten zijn namelijk al 65 miljoen jaar geleden uitgestorven, lang voordat de eerste megalodon op het wereldtoneel verscheen. Wetenschappers denken dat de "Cretolamna appendiculata" een voorouder is. Deze prehistorische haaiensoort was echter vele malen kleiner. Men heeft ontdekt dat de witte haai (ondanks de vele gelijkenissen) niet van de megalodon afstamt. Ze hebben echter wel dezelfde voorouder.

Afmetingen en overige uiterlijke kenmerken

De megalodon leek qua uiterlijk grotendeels op de witte haai. Zijn lichaam was echter minder spits van vorm. Hij behoorde tot één van de grootste soorten roofdieren ooit. De megalodon kon een lengte bereiken van ongeveer 20 meter. In het verleden had men het dier geschat op zo'n 30 meter, dit blijkt echter niet juist te zijn. Deze schatting heeft men naar beneden bijgesteld, nadat men meer te weten is gekomen over de lichaamsbouw van hedendaagse haaien. Er zijn gefossiliseerde tanden gevonden met een lengte van 18 cm, wat meer dan twee keer zo lang is als die van de witte haai. Zijn rugvin kon een lengte bereiken van 2 meter. Zijn staartvin was maar liefst twee keer zo groot als zijn rugvin. Hierdoor stak zijn staartvin regelmatig ver boven het water uit. Er is een mogelijkheid dat er in de toekomst nog grotere soorten gevonden zullen worden.

Een bijzondere jachtmethode op prehistorische walvissen

Wetenschappers zijn het grotendeels met elkaar eens over wat het dieet van de megalodon vroeger in hield. Walvissen en grote prehistorische vissen stonden dagelijks op zijn menu. Wetenschappers hebben ontdekt dat walvissen uit de prehistorie zich grotendeels in de Grote Oceaan bevonden. In overige gebieden kwamen ze opvallend een stuk minder voor. De megalodon gebruikte dezelfde zwemroutes als de toenmalige walvissen om efficiënt op walvissen te kunnen jagen. Hij had hoogstwaarschijnlijk net als de witte haai een donkere kleur aan de bovenkant van zijn lichaam. Hierdoor kon hij ongezien vanuit de diepte aanvallen. Van boven gezien valt een donkere schutkleur nauwelijks op. Door middel van een verrassingsaanval had hij een aanzienlijke voorsprong op zijn prooi. Met een onverwachte beet op de vinnen richtte hij genoeg schade aan om het zoogdier te kunnen doden. Aan de hand van verscheidene fossielen heeft men deze manier van jagen weten te bevestigen.

Een zeer plotselinge uitstervingsgolf

1,5 miljoen jaar geleden bevonden de prehistorische walvissen zich waarschijnlijk merendeels rondom de Noord- en Zuidpool. Dit zou een uitstervingsgolf veroorzaakt kunnen hebben onder de megalodons. Dit gebeurde in de periode toen de temperatuur op Aarde aanzienlijk daalde. Door deze klimaatsverandering konden de walvissen uiteindelijk de megalodon vermijden. Net als hedendaagse haaien hadden de enorme vissen van vroeger een voorkeur voor een bepaalde water temperatuur. De megalodon kon namelijk niet zijn eigen lichaamstemperatuur regelen zoals zoogdieren. Waarschijnlijk was hij door een combinatie van deze verschillende factoren uiteindelijk uitgestorven. Tot de dag van vandaag is er echter nog geen genoeg bewijs gevonden om dit met zekerheid te kunnen vaststellen.

Gefossiliseerde overblijfselen

De bijtkracht van de mega-haai was krachtiger, dan die van de tyrannosaurus rex. Zijn enorme bijtkracht was te wijden aan zijn opvallende kaakafmetingen in combinatie met zijn krachtige kaakspieren. Het grootste gedeelte van zijn lichaam bestond uit kraakbeen. Doordat kraakbeen gemakkelijk verteerd, hebben archeologen slechts zijn kaken terug weten te vinden. De tanden van de prehistorische mega-haai zijn zeer gewild onder fossielenverzamelaars. Het is een verzamelaar gelukt om de volledige bek van het beest te reconstrueren. Vito Bertucci, een bekende verzamelaar, heeft dit met behulp van meerdere fossielen vorm gegeven. Deze unieke verzameling laat een schouwspel zien van bijna 3 meter hoog en ongeveer 3,5 meter breed.

Datering van de fossielen met behulp van archeologisch onderzoek

Sceptici beweren dat er een kans is dat deze prehistorische haaien vandaag de dag nog leven. Er zijn fossielen gevonden op plekken van de oceaanbodem, die op geologische schaal pas recent gevormd zijn. Hierbij hebben we het over een tijdbestek van "slechts" enkele tienduizenden jaren. Sceptici beweren dat de megalodon misschien nog op plekken in de oceaan leeft die nog niet door wetenschappers zijn onderzocht. Soms worden er namelijk vissoorten ontdekt waarvan men dacht dat ze uitgestorven waren. Hiernaast heeft men beweerd dat er fossielen bestaan die slechts enkele tientallen duizenden jaren oud zijn, echter blijken deze beweringen niet juist te zijn. Verouderde technieken hebben namelijk problemen veroorzaakt bij de datering van de haaientanden. Om wetenschappers te kunnen overtuigen dat het beest nog leeft, zouden onderzoekers een tand moeten vinden die nog niet is gefossiliseerd.