Het schrikkeljaar

Het jaar 2008 was het en het jaar 2012 en 2016 zijn het ook: een schrikkeljaar. Het is voor ons allen vanzelfsprekend dat we eens in de vier jaar een schikkeljaar hebben met één schrikkeldag. Een extra dag aan het einde van de maand februari. Maar wat houdt dit precies in? En waarom is er een schrikkeljaar?

365 dagen

Een tropisch jaar, dat wil zeggen de tijd die de aarde nodig heeft om in haar baan om de zon van lentepunt naar lentepunt te draaien, is niet geheel 365 dagen lang. Het duurt in feite 365 dagen, 5 uren, 48 minuten en 45,1814 seconden. Als men, volgens onze kalender, zich niets zou aantrekken van dit verschil dan zouden we na vier jaar een kleine dag te kort komen. Om dit toch kloppend te maken is er in onze tijdrekening een schrikkeljaar. Dit is een jaar dat met een dag wordt verlengd. Gewoonlijk gebeurt dit met de dag 29 februari, de schrikkeldag.

Door deze correctie ontstaat een gemiddelde van 365 dagen en 6 uren per jaar. Omdat dit minder is dan de lengte van een echt jaar is besloten dat alleen eeuwjaren die te delen zijn door 400 schrikkeljaren zijn (zoals 1600 en 2000). Eeuwjaren die niet deelbaar door 400 zijn, zijn dus niet schrikkeljaren (zoals 1700, 1800 en 1900). Deze regel heeft Paus Gregorius XIII ingesteld in 1582: jaartallen deelbaar door 100 moesten geen schrikkeljaren zijn, tenzij ze ook deelbaar zijn door 400.

Uit berekeningen blijkt dat men iedere 100 jaar zo'n kleine drie kwartier te kort komt. Na een aantal duizenden jaren zal hiervoor in principe nog een correctie nodig zijn. De lengte van het zonnejaar is echter nooit constant geweest. De aarde draait niet altijd even snel. Dit heeft onder andere te maken met de invloed van de zwaartekracht van de maan en de verandering van de draaias. Eens in de zoveel tijd wordt gekeken of er een grote afwijking is. Men corrigeert deze afwijking met het invoegen van een schrikkelseconde.

De kalender

Het schrikkeljaar volgens deze regelmaat die wij nu kennen bestaat sinds de invoering van de Gregoriaanse kalender. Schrikkeljaren met een extra dag waren al ingevoerd met de Juliaanse kalender, die uitging van een doorgaande regelmaat van een schrikkeljaar na iedere drie gewone jaren. De Grieks-orthodoxe kalender is ook gebaseerd op de Juliaanse kalender, maar heeft een ander systeem van uitzonderingen. Er zijn ook kalenders waarbij eens in de zoveel tijd in een schrikkeljaar een schrikkelmaand wordt ingevoegd.

In de oudste Romeinse kalender, welke maar tien maanden telde, kwamen januari en februari niet voor. De Romeinen zagen de winter namelijk als een maandloze periode. Toen onder keizer Pompilius het jaar werd verdeeld in twaalf maanden werd de laatste maand ‘februaris’ gedoopt. Het jaar begon toen dus met maart. De schrikkeldag werd logischerwijs verrekend aan het einde van het jaar. Dit betekent dus aan het einde van februari. In het jaar 456 na Christus werd januari de eerste en februari de tweede maand. De schrikkeldag bleef echter na de tweede maand.