Zeldzame oogkleuren bij de mens

Onze ogen zijn misschien wel het mooiste deel van ons lichaam en komen voor in de meest aantrekkelijke kleuren welke kunnen variëren van het donkerste bruin tot het lichtste blauw. Statistieken vertellen ons dat kleuren zoals bruin, blauw en grijs het meeste voorkomen bij de mens maar er zijn daarnaast echter ook oogkleuren die minder vaak voorkomen en soms uiterst zeldzaam zijn zoals groen, amber, violet, rood en zwart. Deze kleur wordt in hoge mate bepaald door de hoeveelheid melanine de iris bevat.

Waarom zijn bepaalde oogkleuren zeldzaam?

De kleur van onze ogen is een polygene eigenschap wat betekent dat deze complexe eigenschap wordt bepaald door de interactie van meerdere genen die we erfden van onze ouders. Bepaalde oogkleuren zijn zeldzaam omdat slechts weinig mensen drager zijn van deze bepaalde genen. Een tweede reden is het feit dat de genen die de oogkleur bepalen recessief zijn wat wil zeggen dat een bepaalde kleur enkel voorkomt wanneer een dominant gen ontbreekt.

De iris is het deel in onze ogen dat de kleur van onze ogen bepaalt. Hierbij spelen twee factoren een belangrijke rol namelijk de pigmentatie van de iris en de hoeveelheid licht dat kan worden geabsorbeerd. De iris bevat twee soorten pigment: het bruine pigment genaamd melanine en het gele pigment of lipochroom. Hoe hoger de concentratie melanine in de cellen van de iris, hoe donkerder de oogkleur.

Er is vaak discussie over wat nu werkelijk de meest zeldzame oogkleur is. Hieronder volgt alvast een lijstje van de meest zeldzame oogkleuren die bij de mens kunnen voorkomen.

Zeldzame oogkleuren

Groene ogen

Groene is wereldwijd zeer waarschijnlijk de zeldzaamste kleur die onze ogen kan aannemen. Slechts zeer weinig mensen worden geboren met groene ogen. Wanneer ze toch voorkomen is dit vooral in Noord- en Midden-Europa.

Mensen met groene ogen hebben slechts een kleine hoeveelheid melanine aanwezig in de iris en ook een matige hoeveelheid lipochroom (gele pigment). Deze lage concentratie van melanine geeft de iris een lichtere en blauwachtige kleur. Door deze combinatie van lichtblauw met het gele pigment lipochroom ontstaat de groene oogkleur.

De intensiteit van de groene kleur kan licht wijzigen door het verstrooiingseffect van het licht op de iris. Dit is ook de reden waarom de oogkleur van iemand kan verschillen afhankelijk van de lichtomstandigheden (rayleighverstrooiing).

Amberkleurige ogen

Amberkleurige ogen worden ook wel eens wolfogen genoemd vanwege de sterke goudgele kleur en de koperen tint welke vergelijkbaar is met de ogen van een wolf. Naast wolven kan deze amberkleur op worden gevonden in de ogen van andere dieren. Deze oogkleur wordt gekenmerkt door een lage concentratie van melanine tegen een zeer hoge concentratie van lipochroom aanwezig in de cellen van de iris. Een echte zuiver amberkleur van de ogen is uiterst zeldzaam. Meestal gaat het over ogen die meer naar de oranje kant neigen want echte amber is potentieel zeldzamer dan groene ogen.

Violette ogen

Een violette oogkleur komt vooral voor bij mensen met albinisme. Dit is een aandoening die wordt gekenmerkt door een gebrek aan pigment in de cellen waaronder ook die van de ogen welke het pigment melanine ontbreken. De violette oogkleur komt tot stand door het licht dat wordt gereflecteerd van de bloedvaten aan de achterkant van het netvlies. De combinatie van deze rode kleur door de reflectie van de bloedvaten met de blauwe kleur van de iris door het gebrek aan melanine zorgt voor de violette oogkleur. Minder dan één procent van de wereldbevolking worden geboren met violette ogen.

Je hebt je misschien ooit wel eens afgevraagd waarom je ogen rood kleuren op een aantal foto’s? Dit fenomeen is namelijk vergelijkbaar met wat er gebeurt bij iemand met een violette oogkleur. De lichtstralen afkomstig van de flits uit camera worden gereflecteerd door de bloedvaten van het netvlies. Het fenomeen van de rode ogen is vaak erger bij mensen met een lichtere oogkleur doordat ze minder melanine bevatten om een deel van het licht te absorberen.

Rode ogen

Rood of roze ogen komen ook vooral voor bij albino's. Er bestaan verschillende vormen van albinisme waarbij elke vorm wordt geïdentificeerd met een eigen mate van pigment deficiëntie. Iemand met een ernstige vorm van albinisme zal vaak een roodachtige oogkleur hebben.

De iris kan ook rood kleuren door een beschadigd bloedvat in de iris. Dit soort verwonding komt normaal weinig voor in normale omstandigheden.

Zwarte ogen

Zwarte ogen worden veroorzaakt door een grote hoeveelheid melanine die afgezet wordt in de iris wat leidt tot zeer donkere, bruinige kleur van de iris. Hoe meer melanine de iris bevat, hoe donkerder de kleur zal zijn. Echte zwarte ogen bestaan niet maar deze donkerbruine kleur is zo donker dat ze wordt aanzien als zwart.

Heterochromie

Heterochromie is een vrij zeldzame genetische mutatie die resulteert in een aandoening waarbij de volledige iris of slechts een gedeelte een andere kleur heeft dan de andere iris of de rest van de iris. De oorzaak van deze aandoening varieert van een genetische bepaling tot traumatische aard. Heterochromie kan ook voorkomen als gevolg van een ziekte die uiteindelijk leidt tot een overmaat of een tekort aan pigment binnen de iris.