Forensische tandheelkunde: odontologie

Forensische tandheelkunde: odontologie Odontologie is een heel interessante wetenschap. Het is feitelijk de tandheelkunde die in het forensische onderzoek centraal staat. Met tandheelkundige kennis worden mensen geidentificeerd aan de hand van hun gebit. Dit gebeurt voornamelijk bij grote rampen, waarbij mensen ernstig zijn verminkt door bijvoorbeeld vuur. Een team van odontologen reist dan af naar het rampgebied. Dit is bijzonder zwaar werk.

Forensische tandheelkunde


Odontologie: Forensische tandheelkunde

Naast het werk van de forensische (=gerechtelijke) geneeskundigen, is er ook een speciaal deelgebied in de forensische wetenschappen dat zich specialiseert in het gebit. Het verschil zit hem vooral in het feit dat de odontologie zich niet zozeer richt op het aantonen van de oorzaak van letsel of dood, maar met de identificatie van het slachtoffer. Er is natuurlijk in zekere zin een overlap, aangezien de tanden ook gebruikt kunnen worden als 'wapen' om te verdedigen of mee aan te vallen.

Rechtbank

In de rechtbank kan de forensische odontoloog worden uitgenodigd om als expert zijn mening te geven over het verzamelde bewijsmateriaal. Maar het meeste werk van een odontoloog, die veelal werkzaam is in een ziekenhuis, universiteit of een tandartsenpraktijk, ligt buiten deze klinische deuren. De forensische odontoloog onderzoekt criminele activiteiten, plotselinge dood, verwondingen veroorzaakt door tanden en de identificatie van materiaal of een onbekend lichaam om deze aan de hand van het gebit en tandheelkundige rapporten te identificeren.

Op locatie

In het veld is de odontoloog niet zelfstandig aan het werk. Normaal gesproken wordt hij gevraagd om te assisteren in een specifiek onderzoek van de politie, de forensische onderzoekers of een patholoog-anatoom. En daarbij gaat het dan, zoals eerder is aangegeven, op het identificeren van een onbekend lichaam. Het is daarbij belangrijk om systematisch te werken om geen informatie te missen.

Waar kan een forensisch odontoloog bij helpen?

De odontoloog kan in aanvulling op de identificatie procedure van een lichaam (of deel van) helpen bij problemen. Zoals het bepalen van de leeftijd, menselijk ras, gewoonten en beroep, tandheelkundige geschiedenis en uitgevoerde behandelingen en het bestuderen van delen van de kaak, tanden en de weke delen van de mond.

Dit is niet een heel diepgaande lijst, maar geeft aan waar het werkveld ligt indien een andere specialist advies zoekt op dit gebied.

Identificatie aan de hand van het gebit

In sommige gevallen is het uitsluitend mogelijk om een lichaam nog te identificeren aan de hand van het gebit. Denk hierbij aan handen en vingers die beschadigd, verrot, verbrand of te lang aan water blootgesteld zijn. Het afnemen van vingerafdrukken is dan niet meer mogelijk. Tegen de meeste omstandigheden in de natuur zijn de tanden en kiezen het minst vernietigbare deel van het lichaam.

Vullingen

Het gebit kan heel veel vertellen over het persoon. Hierbij is vooral het tandglazuur erg belangrijk, omdat dit weefsel uniek is in het feit dat fysiologische informatie of informatie over de groei die erin gebouwd is, duizenden jaren herkenbaar blijven. Personen die vele tandheelkundige behandelingen hebben ondergaan en daarbij bijvoorbeeld amalgaamvullingen hebben, dragen in feite een soort van 'visitiekaartje' bij hun in de mondholte. Vullingen, kronen, bruggen en/of implantaten hebben als doel de vorm en functie van een tand die is aangetast of verloren is gegaan te herstellen. Iedere restauratie is uniek voor die persoon.

De vele verschillende materialen die zijn gebruikt, de manier waarop die zijn geplaatst, de mate van vakmanschap en de veranderingen van de tand na behandeling geven niet alleen informatie over het individu, maar ook over de tandarts of tandartsen die in de mond hebben gewerkt. Onderzoek naar de tand kan informatie geven over het menselijk ras van de persoon, alsmede de afkomst van de tandarts indien er ongewone tandheelkunde is uitgevoerd.

Sommige beroepen laten hun sporen achter op de tanden. Timmerlieden houden bijvoorbeeld spijkers vast tussen hun tanden en kapsters doen dat ook vaak met haarklemmetjes. Het zijn specifieke defecten die de odontoloog een hint geven voor het beroep. Bij bijvoorbeeld frequente spelers van blaasinstrument komen ook blijvende veranderingen aan het gebit ontstaan.

Andere werkzaamheden van de forensische odontoloog

Naast het bestuderen van de tanden kan de forensisch odontoloog ook informatie winnen uit de botten van de schedel, orale weefsels en vloeistoffen, (partiële) prothesen. Overige werkvlakken van de odontoloog worden hieronder besproken.

Onderzoek in een laboratorium

De odontoloog is vaak ook te vinden in het laboratorium om zijn bevindingen te onderzoeken. Het valt net buiten de expertise van de forensische tandarts, maar soms neemt hij vloeistoffen of eiwitten af van bepaalde delen van de tand (dentine of pulpa) die op een plaats delict gevonden zijn. Dit kan bijvoorbeeld informatie geven over de bloedgroep of enzymgroep van het slachtoffer.

Tandheelkundige en medische verslagen

Daarnaast doet de odontoloog onderzoek naar de tandheelkundige en medische verslagen. Van het gevonden lichaam wordt een tandheelkundig rapport gemaakt van het gebit, waarbij ook röntgenfoto's worden gemaakt. Met een dergelijk verslag kan aan andere tandartsen worden gevraagd of ze een patiënt hebben die aan de eigenschappen voldoet.

Identificatie bij massarampen

De odontoloog wordt ook ingezet bij grote rampen. Hier is voornamelijk de organisatie van groot belang, zeker als er grote groepen mensen bij betrokken zijn. Bij vliegrampen bieden tandheelkundige forensische technieken uitkomst en daardoor kunnen ongeveer 70% van de lichamen worden geïdentificeerd.

Bijtsporen op bijvoorbeeld armen geven waardevolle informatie. / Bron: Brendan Adkins, Flickr (CC BY-2.0)Bijtsporen op bijvoorbeeld armen geven waardevolle informatie. / Bron: Brendan Adkins, Flickr (CC BY-2.0)

Bijtsporenonderzoek

Bij dit onderzoek gaat het niet zozeer om het identificeren van het slachtoffer, maar meer om het opsporen van de dader, indien het gebit is gebruikt als wapen. Dit vereist zeer veel ervaring. Ook is het mogelijk om bijtafdrukken die zijn achtergebleven in voedsel op een plaats delict te matchen aan een verdachte of juist een verdachte vrij te spreken.

Archeologische bevindingen

Forensisch odontologen kunnen archeologen, antropologen en paleopathologen helpen bij hun studie naar bevolkingen uit de historie. Hierbij kunnen niet alleen skeletmateriaal en tanden van bijvoorbeeld 5000 jaar oude Egyptische gevonden civilisaties worden onderzocht, maar ook sporen van fossiele mensen van meer dan twee miljoen jaar. Tandglazuur is tenslotte het hardste menselijk weefsel!
© 2008 - 2024 Victorho, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Specialist: de tandartsSpecialist: de tandartsDe tandarts controleert in de meeste gevallen twee keer per jaar ons gebit. Hij of zij bekijkt de status van onze tanden…
Cosmetische tandheelkundeCosmetische tandheelkundeHoewel veel mensen er absoluut niet van houden om naar de tandarts te gaan, gaat men steeds meer het belang van de tanda…
Verschillende methodes van tanden blekenVerschillende methodes van tanden blekenNaarmate de mens ouder wordt veranderd de kleur van zijn gebit. Dit hoeft geen probleem meer te zijn want tegenwoordig k…
Slecht verzorgd gebit? Meer kans op hart- en vaatziektenSlecht verzorgd gebit? Meer kans op hart- en vaatziektenEen onvoldoende verzorgd gebit. Niet zo mooi, maar ook niet zo gezond. Dat kan verder gaan dan je denkt. Onderzoek breng…

Vingerafdrukken onderzoekenVingerafdrukken onderzoekenVinger afdrukken zijn uniek, iedereen heeft een eigen afdruk zelfs eeneiige tweelingen. De lijnen bij een vingerafdruk h…
8D Oplossingsmethode8D OplossingsmethodeDe 8D-oplossingsmethode is een manier om problemen structureel aan te pakken. Oorspronkelijk werd deze methode vooral ge…
Bronnen en referenties
Reacties

Boorsma, 11-11-2013
Ik heb een onderkaak gevonden in de grond, ziet er erg oud uit, gaaf, maar zou graag willen weten wat de ouderdom hiervan is.
Kunt U mij hierbij helpen. Reactie infoteur, 11-11-2013
Mijn beste,
Ik heb daar geen verstand van helaas, maar wellicht kan het Nederlands Forensisch Instituut u verder helpen (www.forensischinstituut.nl).
Succes,
Victor

Monique, 05-01-2011
Beste Victor,

De beste wensen!

Hoe komt men in contact met een odontoloog? Er zijn er naar verluid maar 7 in Nederland. Heeft de LOFO een mailadres?

Alvast dank voor je reactie,

Met vriendelijke groet,

Monique, tandarts Reactie infoteur, 11-11-2013
Beste Monique,
Wellicht een beetje speurwerk op internet, want ze zijn erg moeilijk te vinden.
Succes,
Victor

Toussaint, 01-04-2010
Wie kan mij vertellen waar men een opleiding tot forensische tandarts kan beginnen. Reactie infoteur, 03-04-2010
Beste Toussaint,
Er is geen speciale opleiding tot odontoloog in Nederland. Je dient de studie tandheelkunde af te ronden en nadien kun je bij zelfbenoemde odontologen proberen mee te lopen om zo het "vak" te leren.
Met groet,
Victor

Helga Delclef, 28-01-2010
Kan ik beroep doen op een odontoloog i.v.m een rechtzaak tegen mij, waarin die persoon beweerd dat ik haar geslagen heb en dat de toestand van haar tanden daar het gevolg van is.Dat eerste is niet waar en die persoon was een vriendin van mij, die al 17 jaar niet meer bij een tandarst geweest is.Ik maakte haar vroeger daar altijd attend op dat ze haar tanden moest verzorgen, haar tanden waren helemaal bruin verkleurd; met zwarte gaatjes vooraan die je kon zien en ook waren er stukjes van haar voorste tanden. Deze persoon is 53 jaar oud en al 25 jaar zwaar alcoholiste.
Daarbij slikt ze ook nogal wat medicatie.
Maar ik moet nu bewijzen dat mevrouw haar tanden er al zo uitzagen vanaf ik ze ken.
Wat kan ik doen? Reactie infoteur, 29-01-2010
Beste Helga Delclef,
Dank voor uw reactie.
U stelt een hele moeilijke vraag waar ik zelf niet zo snel het antwoord op weet. In Nederland zijn maar weinig odontologen (een stuk of 8 meen ik me te herinneren), die zichzelf daar min of meer tot benoemen. Er is niet speciaal een opleiding voor in Nederland. De meesten werken normaal gesproken als tandarts en worden door de overheid ingeschakeld om in rampgebieden te gaan werken. Ik betwijfel of ze ook door particulieren ingeschakeld kunnen worden.
Ik denk dat een tandarts en/of kaakchirurg ook kan inschatten in hoeverre een gemutileerd gebit aangetast is door gebrekkig onderhoud of door een geweldsdelict. Informeert u hiereens naar.
Groet,
Victor

Victorho (163 artikelen)
Laatste update: 26-12-2016
Rubriek: Wetenschap
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.