De ontdekking van aardgas in Nederland

Op 22 juli 1959 werd in Slochteren één van de grootste gasvelden van de wereld ontdekt. Na een proefboring die op 29 mei van dat jaar was begonnen werd in het Groningenveld bij Kolham in de gemeente Slochteren 2800 miljard kuub aardgas aangetroffen. Dit aardgas zorgde ervoor dat Nederlanders er warmpjes bij konden zitten, er werd gekookt op de brandstof en het leverde veel geld op. Het Rijk is er al bijna 200 miljard euro rijker van geworden in een kwart eeuw.

Het Groningenveld: al 50 jaar aardgaswinning

Het Groningenveld was een veld dat was afgesloten door een honderd meter dikke zoutlaag. Daardoor heeft het unieke eigenschappen. De aardgaswinning is al 50 jaar gaande en heeft nog nooit geweigerd. Binnen een uur kan een capaciteit bereikt worden van 320 miljoen kubieke meters per dag. Inmiddels is 1800 miljard kuub aardgas gewonnen, maar de resterende 1000 is zeker nog goed voor een halve eeuw.

Gasvondst bij Winterswijk

Overigens was de vinding van gas bij Slochteren niet de eerste keer dat de brandstof werd aangetroffen. In 1923 werd er al bij Winterswijk gas gevonden. Dit was niet veel, maar het toonde wel aan dat er in Nederland dus gasvelden te vinden moesten zijn. Het was de Bataafsche Petroleum Maatschappij (BPM) die overigens de rechten verwierf op de winning van de brandstof. Eerst voor Groningen en Drenthe en later voor andere delen van Nederland. Toch leverde dat aanvankelijk niet veel op. Een ramp net over de Duitse grens bij Bentheim bracht gek genoeg hoop op veel gas aan die kant van Nederland. In 1938 werd daar geboord en dit zorgde voor een miniramp door dat er een gaseruptie plaatsvond. Het duurde maar liefst 3 maanden voordat dit fenomeen bedwongen was, maar het gaf wel aan dat er in die contreien gas moest zitten.

Gasvondst bij Coevorden in 1948

In 1948 werd de eerste echte grote gasvondst gedaan bij Coevorden (Steenwijksmoer). Dit zorgde er voor dat in 1951 alle burgers van die stad van aardgas konden worden voorzien. Daarna werden meer kleine velden geëxploiteerd in Oost Nederland.

Gasboringen in Haren, Vlagtwedde en Ten Boer

Voordat Slochteren werd ontdekt werd er al enige jaren geboord in Groningen. In 1952 gebeurde dat bij Haren. Twee jaar later in Vlagtwedde. Beide bleven echter zonder resultaat. In september 1955 werd in Ten Boer wel gas gevonden. Toen het productieproces daar op gang was gekomen, bleek dat een veiligheidsafsluiter niet goed werkte. Daardoor liep de druk immens hoog op en dreigde een uitbarsting. Er werd vervolgens 2 weken keihard gewerkt om alles onder controle te krijgen en er werd besloten om het gas maar te laten zitten waar het zat. Voorlopig werd eerst ingezet op het winnen van olie (De NAM was inmiddels ontstaan, een samenwerkingsverband tussen BPM en Esso). Er werd ingezet op olie omdat het toen net de tijd van de oliecrisis was. Egypte had het Suezkanaal genationaliseerd, dit werd niet geaccepteerd en zorgde voor een oorlog in het gebied. Voor de olie betekende dit dat olietankers een omweg moesten maken via Kaap de Goede Hoop in Afrika. Dit zorgde in Europa voor een olie tekort. Daarom moest de winning in Schoonebeek en West-Nederland opgevoerd worden.

Mijnwet van 1810: Landeigenaren hebben geen recht op delfstoffen in hun grond

Pas jaren later werd er op de boerderij van boer Boon bij Kolham geboord naar gas. De eigenaar van het land had overigens weinig aan de vondst. De Mijnwet die in 1810 was uitgevaardigd door keizer Napoleon gaf aan dat landeigenaren geen recht hadden op delfstoffen in hun grond. Wel werd een schadeloosstelling betaald. Wettelijk was dit 2 keer de netto opbrengst van de locatie, maar de NAM betaalde 2,5 keer zoveel als boeren meewerkten.

Gasvondst wordt stilgehouden

Het nieuws van de vondst werd overigens heel lang stil gehouden. De Belgische senator Victor Leemans bracht het naar voren tijdens een discussie in het Europees Parlement in Straatsburg. Hij gaf toen aan dat er in Nederland zeker 300 miljard kubieke meter aardgas was aangetroffen. De Nederlandse regering wist niet beter dan dat er niet meer dan 60 miljard was gevonden. Zelfs het hoofdkantoor van Esso was het lange tijd niet bekend tot er op 17 oktober 1960 een artikel verscheen in een Belgische krant die voor het bedrijf werd vertaald. De directeur van het bedrijf reisde af naar Nederland en ging daar in gesprek met Shell die dat overigens eerst helemaal niet wilde.

Gas ook voor huishoudens en niet alleen voor industrie en elektriciteitscentrales

De voorman van Shell zorgde er uiteindelijk voor dat gas niet alleen werd verkocht aan industrie en elektriciteitscentrales, maar ook aan huishoudens. In elk huis bevonden zich toen al gasleidingen, omdat er op werd gekookt en het zorgde voor warm water. De kachels draaiden in die tijd allemaal op hout of kolen. Door de systemen te koppelen aan het gas in Groningen kon iedereen beschikken over een warme woning vanaf dat moment. Tussen 1963 en 1965 werd vervolgens 1200 kilometer gasleiding door het land aangelegd. Vervolgens moest in elk huishouden alles omgebouwd worden. Geisers en kooktoestellen moesten klaar gemaakt worden voor het gas uit Slochteren en dat was een behoorlijke operatie. In 1968 werd in Egmond aan Zee een feestje gevierd omdat alles toen was omgebouwd. In heel Nederland, met uitzondering van de Waddeneilanden konden burgers op gas koken en hun woning ermee verwarmen. Schiermonnikoog werd in 1971 ook aangesloten en Vlieland was in 1986 de laatste die kon aanhaken op het gasnet.

Aardgas: de feiten op een rij

• 22 juli 959 - Tijdens een boring bij Kolham wordt het Groningenveld aangeboord
• 1961 - De NAM slaat als eerste bedrijf van West-Europa een boorput in de bodem van de Noordzee
• 6 april - 1963 De Gasunie wordt opgericht in kasteel Oud Wassenaar
• 8 december 1963 - De eerste levering van aardgas uit het Groningenveld
• 16 september 1965 - Het eerste miljard kuub gas is gewonnen bij Slochteren. Al snel daarna wordt een exportcontract opgesteld met Distrigaz in Brussel
• 1968 - De Gasunie verhuist van Scheveningen naar Groningen
• 1968 - In Egmond wordt gevierd dat alle huishoudens in Nederland (met uitzondering van de Wadden) zijn aangesloten op aardgas
• 1970 - Voor het eerst komt offshore gas aan land
• 6 februari 1972 - De Palestijnse organisatie Zwarte September pleegt bomaanslagen op de compressorstations Ommen en Ravenstein
• 1973 - Er wordt kleine velden beleid ingevoerd. Dit komt doordat de eerste oliecrisis is ingezet
• 4 november 1973 - Autoloze zondag door de oliecrisis
• 25 januari 1979 - De Gasunie presenteert het prototype van de Hoog Rendements ketel
• november 1983 - Actiegroepen protesteren tegen de hoge gasprijs. Ze blokkeren het hoofdkantoor van de Gasunie in Groningen.
• 1986 - Vlieland wordt eindelijk als laatste ook aangesloten op het aardgasnet
• 1994 - Het nieuwe hoofdkantoor van de Gasunie wordt geopend door de Koningin
• 12 december 1999 - De Gasunie en het Russische Gazexport (dochter van Gazprom) sluiten een contract voor de levering van 4 miljard kubieke aardgas per jaar. Het contract wordt voor 20 jaar afgesloten
• 2 januari 1997 - Op die dag wordt maar liefst 558 miljoen kubieke meter aardgas verstookt
• 1997 - Bij Grijpskerk en Langelo worden ondergrondse opslagen in gebruik genomen
• 1 juli 2005 - De Gasunie valt uiteen in GasTerra (in- en verkoop van gas) en Gasunie (voor het netwerk)
• 2006 - GasTerra start een proef met een HRe-ketel die niet alleen warmte oplevert, maar ook elektriciteit
• 2006 - Bij Zuidwending wordt een ondergrondse aardgasbuffer aangelegd in een zoutkoepel
• december 2006 - De nieuwe pijplijn van Nederland naar Engeland wordt in gebruik genomen
• 2007 - De start van gaswinning onder de Waddenzee
• 2008 - De bouw van de eerste Nederlandse importterminal voor vloeibaar gas gaat van start
• 2009 - Een proef met groen gas wordt gestart. Gas uit groente-fruit en tuinafval wordt gemengd in het landelijke gastransportnet