De nobelprijs van Alfred Nobel

De nobelprijs is afkomst van Alfred Nobel, die stierf op 10 december 1896. Op zijn sterftedag word ieder jaar in Zweden de nobelprijs uitgereikt. Waarom de nobelprijs word uitgereikt, heeft met het testament van Alfred Nobel te maken. De Nobelprijs is niet meer weg te denken. Veel wetenschappers vertragen of versnellen hun werk om in aanmerking te komen voor de Nobelprijs. De Nobelprijs is een idee van Alfred Nobel, de uitvinder van de dynamiet.

Wie was Alfred Nobel

In 1833 werd Alfred Nobel in Stockholm geboren. Hij maakte als jongeman een wereldreis en keerde in 1863 terug. Daar begon hij te experimenteren met nitroglycerine, een vloeibare springstof. Door een ongeluk vloog zijn laboratorium de lucht in, waarbij zijn jongere broer en vier medewerkers om het leven kwamen. Nobel kreeg problemen met de politie en verhuisde zijn werkplaats naar een vlot. Nobel ontdekte uiteindelijk dat nitroglycerine zonder problemen gebruikt kon worden als het geabsorbeerd werd in kiezelgoer, waarna het in staven kon worden gegoten.

Dynamiet

Alfred begon een studie over explosieven. Bij verschillende proeven vonden er ongewild explosie plaats. Bij een grote explosie werd zijn broer Emil en een aantal van zijn medewerkers, dit gebeurde in 1864. Uiteindelijk vond Alfred een explosief uit met een vaste vorm. Deze uitvinding werd door Nobel dynamiet genoemd. Er was veel vraag naar en Nobel bouwde over de hele wereld 93 fabrieken. Nobel had geen vrouw of kinderen.

Nobelprijs

In 1896 overleed Albert Nobel ten gevolge van een hersenbloeding. Omdat Nobel altijd zorgelijk was geweest om de wereldvrede, had hij in zijn testament laten zetten dat de rente van zijn kapitaal jaarlijks moest worden gegeven aan die personen die "de grootste bijdrage aan de vooruitgang hebben geleverd". Vier jaar lang wist men niet wat men ermee aan moest, totdat in 1900 de nobelstichting werd opgericht. Ieder jaar werden er vijf prijzen uitgereikt, vanaf 1969 zes prijzen. De prijzen worden uitgedeeld op het gebied van de natuurkunde, scheikunde en fysiologie of geneeskunde, de literatuur en voor personen en/of organisaties die hebben bijgedragen aan bevordering van de vrede.

Winnaars

Om een idee te geven aan wie de Nobelprijs word uitgereikt, een overzicht van enkele Nobelprijswinnaars in 2009:

Geneeskunde

drie celbiologen winnen de prijs voor hun werk in de geneeskunde. Ze hebben onderzoek gedaan naar telomoren, dit zijn de uiteinden van chromosomen en spelen een belangrijke rol bij de vorm van kanker. Hierdoor is er inzicht gekregen in de werking van de cellen en kunnen hierop nieuwe therapieën aangepast worden.

Natuurkunde

De Nobelprijs voor natuurkunde ging in 2009 naar de meesters van het licht. Een Brit won de helft van de prijs voor zijn ontdekking naar licht in glasvezels ten behoeve van een snelle communicatie. Twee Amerikanen kregen iedere een kwart van de prijs voor de uitvinding van een ccd-chip, een chip met lichtgevoelige onderdelen die in iedere digitale fotocamera zit.

Chemie

Drie personen deelden de prijs voor hun onderzoek naar ribosomen. Dit zijn onderdelen in cellen die aan de hand van het DNA in de celkern, eiwitten produceren. Hierdoor kan nieuwe antibiotica worden aangepast op de aanval tegen bacteriën.

Literatuur

Een Duitse wint de Nobelprijs voor literatuur. Deze schrijfster schrijft romans en verhalenbundels, met daarin vaak korte poëtische zinnen.

Vrede

De nieuwe president Obama wint de Nobelprijs voor de vrede. Obama geeft de mensen hoop op een betere toekomst en zet zich in voor de wereldvrede.

Economie

Twee Amerikanen winnen de Nobelprijs voor economie. Ze deden onderzoek naar economische analyse. Hieruit komt er duidelijkheid over sociale organisatie.

Nederlandse prijswinnaars

De eerste Nederlander die de Nobelprijs won was in 1901, Jacobus van 't Hoff. Jacobus won de prijs voor zijn onderzoek naar de thermodynamica. Ook gaf hij een beschrijving van de vriespuntsdaling en de kookpuntsverhoging. De laatstee Nederlanders zijn Gerardus 't Hooft en Martinus Veltma, die in 1999 de nobelprijs voor natuurkunde winnen. Ze deden onderzoek naar de kwantumveldentheorie.

Prijs

De winnaar van de Nobelprijs ontvangt een gouden medaille, een diploma met daarop de tekst van de prijs en 10 miljoen Zweedse kronen, dat is ongeveer 1 miljoen euro. Alfred Nobel stierf op 10 december en daarom word er ieder jaar op zijn sterfdag de Nobelprijs uitgekeerd. Dit gebeurt altijd in Zweden.