Over leerlooien

Het bewerken van de huid van dieren om er leer van te maken heet leerlooien. Het gelooide leer kan gebruikt worden voor kleding en schoeisel, maar ook om meubels te stofferen of auto’s te bekleden en voor nog talrijke andere toepassingen van portemonnee tot damestas. De mooiste huiden worden gebruikt voor meubelleder en voor het maken van schoenen waarbij mooi kalfsleder en fijn rundsleder bestemd is voor het bovendeel van de schoen. Voordat de huid zo ver is dat hij gebruikt kan worden als leder moet hij wel eerst diverse handelingen ondergaan.

Villen en vlezen

Afhankelijk van de manier van leerlooien en het verkrijgen van de soort leer voor een bepaald gebruik zijn diverse bewerkingen noodzakelijk. De eerste bewerking bij het maken van leer is het villen van het dier. Daarbij blijven resten vlees op de huid achter die met een scherp mes worden afgesneden wat vlezen wordt genoemd. Dit kan het best gebeuren met een zogenaamd ontvleesmes dat aan twee handvaten kan worden vastgehouden. De vlezer staat bij die bewerking diep gebogen over een schuin opgestelde iets bolle stenen tafel.

Diverse bewerkingen en zuursoorten

Na het villen worden de huiden eerst geweekt in kalkrijk water en daarna over het smartblok gehangen om te broeien. Tijdens het smarten tasten de rottingsbacteriën het bindweefsel aan. Binnen de verschillende leerbewerkingprocessen horen ook werkzaamheden als ontharen, krabben en schuren waardoor het leer later gaat glanzen en walsen waardoor het leer platter wordt. Uiteindelijk wordt het leer gelooid.

Door het looien van het leer worden eiwitten in de huid onoplosbaar gemaakt. Als looistof wordt tegenwoordig vooral galluszuur gebruikt. Maar er zijn ook andere looistoffen zoals gehydreerde derivaten van flavanolen en anthocyanidinen, de zogenaamde catechienen.

Vetleer, grauwleer en overleer

Door de verschillende wijzen van looien ontstaan verschillende soorten leder. Door toevoeging van chemicaliën worden de technische eigenschappen die het leer later zal hebben bepaald. Zo wordt vetleer verkregen door de gedroogde huid in te smeren met traan en rundvet, en vervolgens te bewerken met koperrood. Deze leersoort is vooral geschikt voor laarzen en werkschoenen.

Grauwleer wordt bereid door de vleeszijde te blanceren en te zuiveren met traan. Daardoor is het geschikt voor bruine schoenen. Bij overleer worden de gelooide huiden opgespannen en twee weken in vers stromend water gehouden. Daarna worden ze een week gekalkt in een kalkkuip en vervolgens ontkalkt in vuil water. Tenslotte worden de huiden geschaafd en daarna nog bewerkt in een kuip om geschikt te maken voor schoenen of zadels.

Verschillende kwaliteiten

De kwaliteit van het leder hangt af van de kwaliteit van de huiden en het vakmanschap van de looier. Zo leveren schapen die op mooie Engelse weiden lopen betere huiden dan hun soortgenoten die in landen leven waar ze veel meer te lijden hebben van doornen en insecten. Het leer van deze “English domestics” is dan ook van veel betere kwaliteit. Toch hebben de Engelse looierijen veel terrein verloren omdat ze te lang op de oude manier zijn blijven werken. Daarentegen worden door Italiaanse looiers zelfs van matige huiden topkwaliteiten leder gemaakt. Maar voor autobekledingsleder is het Verenigd Koninkrijk nog steeds hét land. Frankrijk en Spanje leveren ook kwalitatief hoogstaand leder. Zweden staat vooral bekend om zijn meubelleer. Landen als India, Pakistan en vooral China concurreren met goedkoop leer.

Schoenenindustrie in de Langstraat

In vroegere jaren bracht de armoede van de Brabantse boeren hen ertoe om leerbewerking als nevenwerkzaamheden te verrichten. Zij hadden gunstige omstandigheden als zuiver stromend water en veel huiden. Gevolg was dat er een belangrijke schoenenindustrie ontstond met name in de Langstraat. De enkele overgebleven leerlooierijen zijn sterk geautomatiseerd en maken gebruik van chemische hulpstoffen. In het Waalwijkse ledermuseum wordt de geschiedenis van de leerbewerking levend gehouden en bevindt zich ook een historische looierij en schoenfabriek.