De kernramp in Tsjernobyl, Pripyat: verloop en gevolgen

De ramp in Tsjernobyl kostte 20.000 mensen het leven en de cijfers blijven anno 2017 nog steeds oplopen. Misvorming en kanker zijn aan de orde van de dag in de omgeving, maar wat ging er nou eigenlijk vooraf aan deze ramp? En waardoor heeft het allemaal zo uit de klauwen kunnen lopen? Tsjernobyl staat bekend als de eerste grote kernramp. Helaas zal deze ramp niet de laatste zijn in de geschiedenis van de mens maar heeft men wel veel lessen kunnen trekken uit deze tragedie.

• De kernramp in Tsjernobyl, Pripyat
• De Sovjet-Unie
• Gevolgen van de straling
• De Centrale
• Waarom een kerncentrale?
• De ramp in cijfers
• Tsjernobyl vandaag de dag
• Rampen in het verleden

De kernramp in Tsjernobyl, Pripyat

Het is 1986, de grootste kernramp ooit voltrekt zich in Tsjernobyl, Oekraïne nabij de stad Pripyat. De vier kernreactoren tellende kerncentrale is nog vrij nieuw en is druk bezig met de plannen om zowel een 5e als een 6e kernreactor toe te voegen aan de vier die er al staan. Na het gebruik van de vierde kernreactor is het tijd voor een onderhoudsbeurt, op de 25ste april wordt de reactor stil gelegd en van deze gelegenheid wordt gelijk gebruik gemaakt door de technici, ze wilden weten of, na het stilvallen van de centrale er nog voldoende stroom was om de noodapparatuur en de pompen voor het koelwater van de centrale draaiende te houden totdat de dieselmotor aan zou slaan die deze processen in stand zou houden. Om deze test te kunnen voltooien moesten de veiligheidssystemen echter uitgeschakeld worden.

Echter liep deze test uit op een regelrechte ramp, de technici verloren de totale controle over de kernreactor en de reactor raakt in no-time oververhit. De hele reactor smelt en het duizend ton zware dak wordt volledig weggeblazen. Dertig mensen komen direct om het leven en wolken met giftige stof en zo'n 190 ton radioactieve straling komen vrij. Vrijwel direct werden de plaatselijke brandweermannen ingeschakeld, ze deden hun best om boven kernreactor no.4 te komen om zo de brand te kunnen blussen. Toen ze hier eenmaal in slaagden was er alleen nog een brandende krater over die deed denken aan een vulkaan en de temperaturen logen er ook niet om: 2500C. Maar de hitte was nog niet het ergst, de brandweermannen slaagden erin om het overslaan van de brand te voorkomen maar binnen een paar uur werden de brandweermannen zo ziek dat ze niet eens meer in staat waren om te lopen, de straling had zoveel schade aangericht in hun lichaam dat ze binnen enkele dagen stuk voor stuk stierven.

De Sovjet-Unie

Het was een ramp, het was maar moeilijk te verbijten voor de Sovjets dat ook hun land dit soort grove fouten kon maken, dit resulteerde dan ook in het verzwijgen en verdraaien van de zaken. De eerste dagen werd er niets gezegd over de ramp. De Sovjet-Unie zou ook voor geen goud toe willen geven dat hun technici eigenlijk niet goed opgeleid waren, dat ze niet de juiste materialen hadden voor het bouwen van een dergelijke centrale, daarbij was er niet een duidelijk noodplan, niet in de centrale en niet in het land voor dergelijke rampen en was er niet genoeg geld gestopt in de beveiliging voor het systeem, met alle gevolgen van dien.

Gevolgen van de straling

Op 27 en 28 april wordt er verhoogde straling gemeten in de omgeving van Zweden, ook elders in Europa wordt er verhoogde straling gemeten. Echter wordt er pas bekendheid gegeven aan wat er was gebeurd op de avond van 28 april, het persbureau Tass komt met de mededeling dat er 2 brandweerlieden zijn overleden als gevolg van een ongeluk bij de kernreactor in Tsjernobyl. Die woensdag pas kwam er in een Oekraïense krant wat er gebeurd was, echter hebben de Amerikanen al een idee van de omvang van de ramp met behulp van satellieten. De centrale staat nog steeds in brand en in tegenstelling tot de rapporten van de Sovjet, speken de inwoners van Kiev over 2000 tot 3000 doden. Vele burgers proberen de stad te ontvluchten en de Sovjet roept van ellende de hulp in van Zweedse en Duitse wetenschappers.

De omvang van de ramp begint nu pas echt door te dringen, na een week komt langzaam de evacuatie op gang, iedereen in een straal van 30 km moest weg, ineens staan er mensen met vreemde pakken de straten nabij de centrale schoon te spuiten, stikt het van de militairen en wegafzettingen en stromen ambulances en bussen toe om de hele omgeving te evacueren. Dieren mogen niet mee omdat het onbegonnen werk is en werden vaak ook afgeschoten, de bewoners wisten echter nog niet dat ze nooit meer terug zouden keren. In de tussentijd waren er al 130.000 tot 160.000 mensen blootgesteld aan een overdosis straling. Vliegtuigen vliegen af en aan en storten het gapende gat wat ooit eens Kernreactor 4 was vol met lood, zand en klei, pas dagen later was de kernreactor afgedekt. Desondanks kwam er nog steeds erg veel straling vrij dus werd er nog een laag beton over de reactor heen gegooid die nog steeds bekend staat als de Sarcofaag.

Grote delen van de landbouwgrond in Oekraïne, de 'Europese graanschuur' is jarenlang onbruikbaar en veel baby's worden met misvormingen geboren, een groot deel van de dennenbossen stierf als gevolg van blootstelling aan straling af en vele dieren gaven het leven. In heel Europa werd gevreesd voor een "Radio Fall Out", een wolk met radioactieve deeltjes, deze Radio Fall Out liet niet lang op zich wachten, vee moest een week lang op stal blijven en veel gewassen mochten niet meer gegeten worden. Door de late reactie van de Sovjet Unie zijn mensen te lang onnodig blootgesteld aan straling en de hulp komt veel te traag op gang, door het late persbericht weten ook andere landen niet hoe ze goed moeten reageren op de Radio Fall Out. De hele ramp heeft vrij snel al voor 20.000 doden gezorgd en de cijfers lopen (anno 2017) nog steeds op. Veel mensen worden gediagnosticeerd met schildklierkanker als gevolg van een overdosis radioactieve straling. Ook is er nog steeds veel sprake van misvorming bij baby's, van missende armen en benen tot darmen die buiten het lichaam zijn gaan ontwikkelen in plaats van in het lichaam.

De betonnen Sarcofaag vertoonde al snel weer scheuren en op de plek van de reactor is er zo'n 80 keer meer straling als in Tsjernobyl, op de zwaarst getroffen plek waar de reactor zijn meeste giftige stoffen en straling naartoe blies is de straling zelfs 500 keer hoger. Als je daar vandaag de dag loopt krijg je een gevoel van misselijkheid en last van prikkende ogen. Het gebied heet het 'Rode Bos' genaamd naar de verschijning die optrad na de ramp, alle naalden van de dennenbomen in het bos kleurden rood, vielen af en werden gevolgd door de bomen zelf. Vandaag de dag is het een vlakte die doet denken aan de Veluwe.

De Centrale

De centrale zou nooit zijn verwachte 6 reactoren krijgen maar de bedrijven gingen gewoon door, het arme land was niet in staat om de capaciteit van de centrale in Tsjernobyl op te vangen met andere centrales, De bezigheden gingen gewoon door en pas in het jaar 2000 sloot de centrale, na hulp in vorm van 3 miljoen dollar, dit geld werd gestoken in het veilig afsluiten van de centrale en het voltooien van andere onvolledige centrales die de capaciteit van de centrale in Tsjernobyl over konden nemen. Er is helaas geen geld voor de slachtoffers of werknemers in de omgeving. Zij moesten zichzelf weten te redden in de stad Kiev.

Waarom een kerncentrale?

Een kerncentrale is erg zuinig in gebruik en, indien goed beheerd en gebouwd ook relatief schoon. 1 Kg Uranium zorgt voor evenveel energie als 3000 kg kolen. Dit geeft vele voordelen zoals bijvoorbeeld een verminderde uitstoot van schadelijke gassen, er is minder transport nodig en ook minder personeel en opslag.

De ramp in cijfers

Het internationaal atoomenergie agentschap heeft de zogenaamde Nuclear Event Scale opgezet, hetzelfde idee als de schaal van Rigter, de nucleaire schaal loopt van 0 tot 7, schaal 2 is bijvoorbeeld 10x erger als schaal 1 en zo door tot schaal 7. In 1957 ging het al eerder mis in Rusland, dit door een brand in een opslagplaats. Dit was al een verschrikkelijke ramp, namelijk een ramp op schaal 6, echter, Tsjernobyl slaat alles, die haalt met gemak schaal 7, dus 10 keer zo erg als de ramp in 1957. Tot en met schaal 3 zijn de gevolgen van een ramp niet schadelijk.

Tsjernobyl vandaag de dag

Vandaag de dag is er nog steeds sprake van veel straling, het wordt langzaamaan minder maar het kan nog honderden tot duizenden jaren duren voor het gevaar geweken is. In Tsjernobyl is nu een klein dorp dat bevat ene restaurant, een hotel en een supermarkt om de onderzoekers en brandweermannen te kunnen bedienen. Deze mensen moeten echter na enkele dagen weer naar huis om het gevaar van de straling te beperken. Er is dan wel 4000km2 aan gebied als verboden gebied uitgeroepen maar er zijn oud-bewoners uit de streek die uit eigen wil terug zijn gekeerd naar hun huis, ze zijn vaak 65+ en hebben verkozen om niet te sterven in een kleine flat in Kiev maar in plaats daarvan hun leven te laten in het verboden gebied, deze mensen worden gedoogd.

Rampen in het verleden