Wateroverlast in het stedelijk gebied

Tegenwoordig treedt er steeds meer wateroverlast op in de stedelijke gebieden. Ook afgelopen zomer (2010) werd dit weer goed duidelijk, door de hevige regenbuien stond menig straat in Nederland blank. Hoe komt dit nou, en wat kan eraan gedaan worden?

Oorzaken van het wateroverlast.

Er zijn altijd meerdere mogelijke oorzaken waardoor wateroverlast optreedt. Vaak heeft dit te maken met het ontwerp van het lokale watersysteem. Dit systeem kan zijn beperkingen hebben door niet meer te voldoen aan de huidige eisen of simpelweg te klein gedimensioneerd zijn. Wat hier ook de oorzaak van mag zijn, het feit is dat de laatste jaren het aantal buien en de intensiteit van deze buien alsmaar toeneemt. In een korte tijd valt er dan erg veel neerslag, wat sommige watersystemen niet kunnen afvoeren. Hierdoor komen de starten blank te staan met alle overlast tot gevolg.
De oorzaak is echter niet alleen aan de hevigheid van de buien. Het heeft ook te maken met het bebouwd oppervlak. In de meeste steden wordt er meer en meer gebouwd waardoor het grootste deel van het oppervlak verhard is, denk hierbij aan daken, wegen, terrassen en pleinen. Doordat het grootste deel van het oppervlak bebouwd is kan het water hier niet in de grond infiltreren. En zal het dus allemaal via de riolering moeten worden afgevoerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Echter de riolering is hier niet op ontworpen en zal deze grote hoeveelheid water niet aankunnen, waardoor het water op straat blijft staan.

Hoe kan de wateroverlast nu beperkt worden?

Om de wateroverlast aan te pakken dient simpel gezegd de ruimte te worden gegeven aan het water welke het water nodig heeft. Deze ruimte kan aan het water geboden worden op lokaal niveau, doormiddel van wadi’s of een waterbergingssysteem. Maar er kan ook een verderop gelegen gebied aangeduid worden om het water op te slaan.

Wadi’s

Het woord Wadi komt uit het Arabisch waar het dal betekent. Zo’n dal ligt in een woestijngebied waar de waterstromingen door de droogte meestal droog staan. Alleen bij hevige regenval zullen deze waterstromen gebruikt worden. En dit is ook de functie die de Wadi’s in het Nederlandse watersysteem vervullen. De wadi wordt aangelegd als een ondiepe greppel waarin het regenwater zich verzamelt. Onderin deze greppel ligt een drainagesleuf gevuld met aggregaat met daar doorheen een drainagebuis. Direct naast de wadi is een soort straatkolk die er voor zorgt wanneer het water in de wadi stijgt, het alsnog wordt afgevoerd naar de drainagesleuf.
Wanneer het regent verzamelt het regenwater zich in de wadi. Het water zakt vervolgens in de bodem en na een aantal uren is de wadi weer droog. Wanneer er echter meer regen valt dan zullen de kolken het water naar de drainagesleuf afvoeren waar het geborgen wordt tot de grond het water opneemt.

Waterbergingssysteem

Een rioleringssysteem wordt in principe altijd gedimensioneerd zodat het alle regenwater kan afvoeren. Alleen eens in de zoveel tijd zijn er buien van zo’n hoge intensiteit dat het onmogelijk is het systeem hier op te dimensioneren. Het water zal dan zoals eerder in dit artikel beschreven de straat op stromen. Dit is zeer schadelijk, omdat dit een mengsel is van regenwater, en het afvalwater wat in de riolering zit. Men kan zich voorstellen dat dit geen gezonde combinatie is. Dit is dan ook de reden waarom in sommige gevallen wordt gekozen een bergbezinkbassin aan te leggen waarin het water zich verzamelt als de riolering het niet meer aan kan. In dit bergbezinkbassin verzamelt alle water zich, waarna het afval in het water bezinkt. Wanneer ook dit bergbezinkbassin vol is zal het water alsnog overige water alsnog de straat op stromen, maar door het ontwerp van het bergbezinkbassin zal dit alleen het beste deel zijn waar geen afval(water) meer bij zit. Wanneer vervolgens de intensiteit van de bui afneemt, of de bui volledig stopt zal het water wat zich in het bergbezinkbassin zit worden afgepompt naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) en vervolgens zal het bergbezinkbassin worden schoongespoeld.

Een andere vorm van een waterbergingssysteem is een bergingsvijver. Dit is een vijver die een aanzienlijk niveau onder het maaiveld heeft. En vervolgens vaak voor een deel gevuld wordt door het grondwater. Wanneer er een intensieve regenbui optreedt, zal het oppervlakte water afstromen richting deze vijver, en zal de vijver zich dan ook vullen. Op deze manier wordt een deel van het regenwater geborgen zonder dat het schade kan aanrichten.

Het water afvoeren naar het buitengebied.

In sommige situaties is het niet mogelijk om het water in het eigen gebied te laten infiltreren of op te slaan. Dit kan komen door ruimtegebrek, of het gebrek aan mogelijkheden om deze systemen op het al bestaande systeem aan te sluiten. Er kan dan gekozen worden het water af te voeren naar een gebied waar er wel ruimte is om het water op te slaan, dan wel te infiltreren. Doormiddel van stedelijke waterstromen (kleine beken, goten in de weg) zal het water naar zo’n gebied worden afgevoerd. In de meeste gevallen is dit een bergingsvijver. Vanuit deze bergingsvijver zal het dan worden aangesloten op het achterliggende beeksysteem en uiteindelijk de rivieren.

Duurzaam waterbeheer

Bovenstaande oplossingen zijn een voorbeeld van duurzaam waterbeheer. Dit omdat vooral de wadi’s, bergingsvijvers en de stedelijke waterstromen de schone neerslag afvoeren naar het oppervlakte water, of in de grond laten infiltreren. Hierdoor wordt de RWZI minder belast. Wat beter is voor het milieu en ook economisch een aanzienlijke besparing oplevert.
Ook een bergbezinkbassin is een vorm van duurzaamheid, omdat deze zorgt dat het vuile afvalwater niet op straat komt waar het schade aan de gezondheid van omwonenden aanricht.