Ontstaan van de landbouw

Duizenden jaren geleden leefden de volkeren van de jacht en van wat ze aan eetbare planten konden vinden. Ze trokken meestal als nomaden rond van het ene gebied naar het andere om voedsel te vinden. Maar waarschijnlijk waren er tussen 7.000 en 10.000 jaar voor Christus groepen die zich op een vaste plaats vestigden. Het zijn die volkeren die voor het eerst gewassen hebben gecultiveerd en vee zijn gaan houden.

Veredelingsproces via beste zaden

Het is waarschijnlijk dat de landbouw in drie verschillende gebieden is ontstaan. Dit is gegaan via de weg van jarenlange geleidelijke overgang van jagen en eetbare planten vinden naar langere verblijven op eenzelfde plek toen de nomaden de eerste nederzettingen stichtten. Die drie gebieden waren het Midden-Oosten, Midden-Amerika en Oost-Azië. Belangrijk in die ontwikkeling was het cultiveren van wilde grassen naar graanachtige soorten. Er werd ontdekt dat het verstandig was om telkens de beste en grootste zaden te bewaren en die een jaar later weer uit te zaaien. Dit herhaalde zich elk jaar waarbij vanzelf een veredelingsproces plaats vond.

Graanrestanten van 22.000 jaar oud

Maar reeds lang voordat er enigszins veredelde graansoorten verwerkt werden tot voedsel was dat al het geval met wilde soortgenoten. Zo zijn aan de oever van het meer van Galilea resten van korrels en maalstenen gevonden die daar op wijzen en welke vondsten al 22.000 jaar oud moeten zijn.

Spelt en gerst als eerste graansoorten

De eerste gewassen die verbouwd werden waren een soort voorlopers van de tarwe zoals gerst en spelt.

Gerst

Zeer waarschijnlijk werd er al meer dan 7000 jaar geleden een soort gerst gekweekt in de streek tussen Syrië en Afghanistan. In Europa kwam gerst 2000-3000 voor Christus voor wat is gebleken uit opgravingen bij Zwitserse paalwoningen. Gerstekorrels werden tot brei gekookt en er werden platte broden van gebakken.

Spelt

Spelt is een voorloper van de tarwe en is ontwikkeld uit wilde grassoorten. Door opgravingen is ontdekt dat het oorsprongsgebied van spelt Zuidwest-Azië is waar meer dan 9000 jaar geleden reeds spelt groeide. Andere archeologische vondsten tonen aan dat dit soort primitieve graansoorten ongeveer 7.000 jaar geleden ook in de Nijldelta werden verbouwd en 6.000 jaar geleden in Perzië, Irak en Turkije. Ook is in Zuid-Limburg spelt gevonden uit die tijd en bij opgravingen van een Romeinse villa in Voerendaal. Duidelijk is daardoor dat de kennis van het verbouwen vanuit de oorsprongstreken over Europa is verbreid wat ten grondslag lag aan het begin van de westerse landbouw.

Bewerken met primitieve gereedschappen

In de eerste periode van de landbouw werd de grond bewerkt met geweien en beenderen van dieren. Ook werden primitieve sikkels gehanteerd die vervaardigd waren uit een stuk hout of been met een blad van vuursteen. Later werd hier een houweelachtige schoffel van afgeleid. Voor het malen van tarwe werd vele eeuwen windkracht of waterkracht gebruikt of werd energie geleverd door dieren. Windkracht en waterkracht werd vooral vanaf het begin van de jaartelling gebruikt omdat toen de windmolen en het waterrad werd uitgevonden.

Verbranden van bosgebied

In Europa werd landbouwgebied gewonnen door verbranding van bosgebied. Een bijeffect van de verbranding was de tijdelijk bemesting. Als de bemesting echter was uitgewerkt en de grond niet meer geschikt voor landbouw trok de bevolking meestal weer verder.