Dyslexie aanpakken: Bewust lezen en schrijven

Wat te doen voor kinderen met dyslexie? Als kinderen leren lezen gaat dat met letters en woorden naar analogie. Woorden die hetzelfde klinken en geschreven worden, komen in rijen aan de orde. Daarna volgt de automatisering. Met heel veel lezen, heel veel oefenen, maken kinderen zich een tekst eigen. Ze begrijpen wat ze lezen. Ze kunnen navertellen wat ze gelezen hebben en kunnen schrijven over wat ze gelezen hebben. Behalve als ze dyslexie hebben! Leon Biezeman deed onderzoek en vond oplossingen.

Oorzaak van dyslexie

Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door het problematisch aanleren en toepassen van lezen en/of spellen.
Dyslectische kinderen leren wel lezen, maar hebben een groot probleem met automatiseren. Dit proces verloopt moeizaam of onvolledig. Ze draaien letters om, de b zien ze aan voor een d, ze lezen heel vaak radend. Vaak ook hebben ze moeite met het lezen én schrijven van tweeklanken, zoals : ui, eu, oe, ou, au, ei, ij. Ze onthouden niet welke lettercombinatie bij welke klank horen.

AVI-niveau

Door dit onvolledig beheersen van het automatiseringsproces blijven ze lang steken in een laag "AVI-niveau", verliezen daardoor de lust tot lezen en doen geen of nauwelijks moeite meer om beter te leren lezen.

Dyslexie op school

Ongeveer 4% van alle leerlingen is dyslectisch. Het is een complex probleem dat kan voorkomen in alle lagen van de bevolking, bij alle niveaus van intelligentie en zelfs naast een andere stoornis. Dyslexie verdwijnt nooit.

Leren lezen

Het leren lezen van kinderen, dyslectisch of niet, geschiedt op een heel eigen wijze. Kinderen ontwikkelen eigen leesstrategieën.Volgens die strategieën maken zij zich hetgeen ze gelezen hebben eigen. Dyslectische kinderen ontdekken al snel dat het lezen bij hen niet gaat zoals bij andere kinderen. Zowel lezen als schrijven worden zoveel mogelijk gemeden, hopend zo aan het waakzaam oog van de leerkracht te ontsnappen. In een verdere fase kan het zelfs worden opgegeven.

Notities over hetgeen gelezen is

Het blijkt vreselijk moeilijk om overzichtelijke aantekeningen te maken. Reproduceren is al helemaal moeilijk.

Signaleren van dyslexie

• Prestaties worden minder bij dubbele taken en tijdsdruk. Dyslectische kinderen kunnen moeite hebben met het inschatten van tijd. Inschatting van de duur van een uur, een dag, een week kan een probleem zijn.Complexe vragen worden niet begrepen en meerdere instructies tegelijk leveren moeilijkheden op.
• Klank-letterkoppelingen worden slecht onthouden. Woorden kunnen slecht in klanken worden onderverdeeld en van losse klanken kan moeilijk een woord worden gevormd.
• Letters benoemen gaat moeizaam en woorden worden traag gelezen.
• Deze kinderen lezen lang spellend of radend.
• Woorden worden fout gespeld, spellingregels worden moeizaam geleerd.
• Overschrijven zonder fouten is een probleem en de kinderen herkennen hun eigen fouten niet.
• Het kan ook voorkomen dat een kind druk is, over zijn woorden struikelt en veel vergeet.
• Een minder voorkomend verschijnsel is het slecht overzicht hebben over tijd en tijdsindeling. Het klokkijken gaat moeizaam, de dagen van de week en de namen van de maanden worden niet gemakkelijk eigen gemaakt.

Wat wordt er aan dyslexie gedaan

Tot op heden wordt de kinderen herhaalde instructie aangeboden, heel veel herhaling van de lesstof en er wordt aangedrongen op heel veel oefenen. Ook mogen kinderen vaak werken met een laptop omdat de foute woorden gedrukt eerder worden herkend dan de geschreven woorden.

Nieuwe inzichten van Leon Biezeman

L. Biezeman, die in 2007 een onderzoek deed naar Leren met dyslexie, komt tot de conclusie dat dyslexie zo spoedig mogelijk moet worden onderkend. Kinderen moet dan worden geleerd om de eigen sterke kanten te vinden, de manier waarop hij of zij het beste kan leren. Strategieën die door de kinderen gebruikt worden dus en die zijn erg belangrijk.

Hulp individueel bepaald

Hulpmiddelen zijn individueel bepaald, zoals dat sowieso in het onderwijs geldt. Volgens Biezeman moeten lees- en schrijftechnieken worden losgekoppeld en moet het kind zich gaan richten op de inhoud.

Bewust lezen en bewust schrijven

Dyslectici leren bewust lezen

Een kind moet van een tekst de context en de essentie leren onderscheiden.Hij of zij kan veel hulp hebben van de titel, de inhoudsopgave en eventuele illustraties om de essentie te vinden. De context kan dan op de radende manier, die veel door dyslectische mensen gebruikt wordt, worden gelezen. De essentie op de spellende manier, waardoor de tekst beter begrepen gaat worden . Met behulp van het zogenaamde scannen, het vinden van belangrijke woorden, kan de essentie sneller gevonden worden. De tijd die een kind dan aan een tekst kwijt is, zal aanzienlijk minder zijn en dan kan er ook tijd aan andere zaken worden besteed. Een dyslectisch kind zal zich dan niet zo anders dan de anderen beschouwen.

Dyslectici leren bewust schrijven

Als een dyslectisch kind een tekst gaat schrijven, moet het zich concentreren op de inhoud. Die moet door anderen, die hun tekst lezen, begrepen kunnen worden.

Zelf nakijken

Na het schrijven zou het kind de tekst moeten kunnen nakijken met een nakijkkaart, waarop woorden zijn voorgedrukt en lettercombinaties zijn gemaakt (zoals de ie, de eu, de oe etc.). Op zo'n kaart zouden veel plaatjes en tekeningen moeten staan met het bedoelde woord eronder geschreven. Bij beheersing hiervan zouden nakijkkaarten kunnen worden gemaakt met spellingregels. Voor de beoordeling van dyslectische kinderen zou ook onderscheid moeten worden gemaakt tussen enerzijds een brief of een geschiedenistoets en anderzijds een dictee.

Vooral voor leerkrachten in het basisonderwijs zouden deze nieuwe inzichten van de heer Biezeman een stimulans kunnen zijn om hun lessen aan dyslectische kinderen anders aan te pakken, om deze kinderen tijdens de normale lessen in een normale tijdspanne mee te laten doen. Hun zelfvertrouwen zal erbij gebaat zijn.