Instellingen van de Europese Unie: de Europese Raad

Na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 december 2009 is er voor de Europese Raad veel veranderd. In het verdrag wordt namelijk bepaald dat de Europese Raad voortaan een instelling van de Europese Unie mag heten. Het Verdrag heeft ook bij de andere instellingen van de Europese Unie een aantal veranderingen aangebracht welke van wezenlijk belang zijn. In dit artikel wordt alleen de Europese Raad besproken en zal aandacht worden besteed aan onder andere de samenstelling.

Inleiding

Vanaf 1954 heeft het recht van de Europese Unie (EU) invloed op ons Nederlandse recht. In een aantal verdragen waren regels vastgelegd en werden instellingen van de Europese Unie benoemd. Sinds 1 december 2009 zijn er een aantal belangrijke dingen veranderd. Allereerst zijn de oude verdragen beëindigd en hebben deze plaats gemaakt voor een aantal nieuwere verdragen. De belangrijkste zijn: het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU). In beide verdragen worden de instellingen van de EU besproken en wordt uitgelegd wat hun rol is binnen de Europese rechtsorde. Binnen de oude structuur van de Europese Unie was de Europese Raad geen onderdeel van de instellingen van de EU. Na het Verdrag van Lissabon is de Europese Raad wel gaan behoren tot één van de instellingen.

De Europese Raad

Samenstelling

In art. 15 lid 2 VEU kunnen wij lezen dat de Europese Raad bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders van alle lidstaten, de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie. Sinds het Verdrag van Lissabon is er een nieuw orgaan bijgekomen die ook deelneemt aan de werkzaamheden van de Europese Raad, namelijk de Hoge Vertegenwoordiger van de Unie. Elk lid mag zich in de vergaderingen laten bijstaan door een minister uit het eigen land. Deze ministers zijn er in beginsel alleen ter ondersteuning, maar zijn daarnaast zeer belangrijk voor de relatie tussen de Europese Raad, de Commissie en de Raad van de Europese Unie. De hiervoor genoemde relatie is voor de Europese Raad van groot belang. Volgens art. 15 lid 1 VEU moet de Europese Raad de algemene politieke beleidslijnen vaststellen en dit kan alleen door samen te werken met de twee hierboven genoemde instellingen. De voorzitter wordt gekozen met een gekwalificeerde meerderheid van stemmen door de Europese Raad en wordt voor 2.5 jaar aangesteld. De voorzitter werkt nauw samen met verschillende instellingen, verteld art. 15 lid 6 VEU ons.

Taken

Art. 15 lid 1 VEU: ‘De Europese Raad geeft de nodige impulsen voor de ontwikkeling van de Unie en bepaalt de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten. Hij oefent geen wetgevingstaken uit’. Over het algemeen zijn dit de taken van de Europese Raad. Hierbij moet men vooral denken aan het onderhouden en verder ontwikkelen van bevoegdheden die instellingen van de EU hebben verkregen. Ook kun je denken aan het maken van nieuwe bevoegdheden. Daarnaast helpt de Europese Raad ook vaak met het oplossen van lastige vraagstukken wanneer de Raad van de Europese Unie hier niet uitkomt. Let op: bij de wetgevingstaken heeft de Europese Raad eigenlijk helemaal geen invloed.

Bezie omtrent de algemene taken ook eens art. 22 jo. 26 VEU. In deze artikelen valt onder andere te lezen over de rol van de Europese Raad bij besluiten omtrent het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de Unie. De Europese Raad benoemd daarnaast de Hoge Vertegenwoordiger, art. 18 lid 1 VEU. Andere taken van de Europese Raad zijn: besluiten nemen over de door de Unie uit te voeren gemeenschappelijke strategieën (denk aan defensie) en strategische beleidslijnen omtrent internationale ontwikkelingen vaststellen.

Een zeer belangrijke bepaling is art. 48 VEU, waarin de wetgevingsprocedures binnen de EU worden besproken. Hierbij speelt de Europese Raad een belangrijke rol. Zo mogen zij beslissen van welke procedure van wetgeving gebruik wordt gemaakt en spelen zij een belangrijke rol bij de wijziging van een Verdrag. Als laatste kan gezegd worden dat de Europese Raad tegen de Raad van de Europese Unie kan zeggen dat zij met unanimiteit van stemmen kiezen, of dat zij met gekwalificeerde meerderheid kiezen!

Gang van zaken

De Europese Raad komt vier keer per jaar samen, zegt art. 15 lid 3 VEU. De voorzitter neemt hiervoor het initiatief. Deze vergaderingen duren meestal twee dagen, hierop kunnen de Europese Raad, de Raad Algemene Zaken of de voorzitter een uitzondering op maken. De eerste dag is meestal plenair, de tweede dag kunnen er ook gesprekken worden gevoegd in kleinere groepen. Naast de reguliere vergaderingen kan de voorzitter een buitengewone vergadering bij één roepen wanneer er bijzondere omstandigheden zijn opgetreden. De voorbereiding van een vergadering gebeurt door de voorzitter samen met de Raad Algemene Zaken. Een vergadering van de Europese Raad is overigens niet openbaar!

In beginsel moeten de leden van de Europese Raad het over besluiten allemaal met elkaar eens zijn. Dit wordt ook wel consensus genoemd. Men spreekt zich dus eigenlijk uit bij unanimiteit van stemmen, doch is er een compromis gesloten en is niet iedereen het met elkaar eens (geweest). Bij de stemmingen mogen de voorzitter van de Commissie en de voorzitter van de Europese Raad niet mee stemmen.