Instellingen van de Europese Unie: de Raad

Voor de Raad van de Europese Unie zijn er na 1 december 2009 een aantal zaken veranderd. Op die datum is het nieuwe Verdrag van Lissabon inwerking getreden. Dit verdrag rept over de werking van de Europese Unie en haar instellingen, zo ook bij de Raad van de Europese Unie. In dit artikel zal aandacht worden besteed aan onder andere de samenstelling, procedures, taken en handelingen rond om de Raad van de Europese Unie.

Inleiding

De Raad van de Europese Unie, ook wel de Raad genoemd, is één van de instellingen van de Europese Unie. Deze instelling moet goed onderscheiden worden van de Europese Raad, beide instellingen hebben geheel andere taken! Ook na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon in december 2009 is dit verschil niet veranderd. Wel zijn de oorspronkelijke verdragen, waarin de functie en doelstellingen werden beschreven van de Eu en haar instellingen, vervangen door een aantal nieuwe verdragen. De belangrijkste twee zijn: het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU). De verdragen hebben er voor gezorgd dat men tegenwoordig spreekt van de Unie, in plaats van van de EG. Ook worden wij, de ingezetenen van de lidstaten van de Unie, Unieburgers genoemd.

De Raad van de Europese Unie

Verkiezingen

Belangrijke informatie over de Raad is te vinden in art. 16 VEU. Hierin vinden wij in lid 2 de samenstelling van deze instelling: de Raad bestaat namelijk uit een vertegenwoordiger van elke lidstaat op ministerieel niveau. Elk lid van de Raad kan stemmen namens zijn eigen land en hierdoor, zo zegt het Verdrag, de lidstaat binden! Dit betekend niet dat er uit elk land maar één minister wordt gekozen. De Raad komt namelijk in zeer veel verschillende formaties voor. Voor elk onderwerp die de Raad bespreekt, is een andere minister nodig. Wanneer er bijvoorbeeld wordt gesproken over de Economie, dan zal de vertegenwoordiger uit Nederland de minister van Economische zaken zijn. Er bestaat dus geen vaste vertegenwoordiger in de Vergaderingen van de Raad. De ministers zijn niet geheel onafhankelijk van hun eigen land, zoals bij ons van het Parlement. In ons eigen land hebben de ministers ook verantwoordelijkheid ten opzichte van het Parlement, hetzelfde geldt voor de minister die in de Raad vertegenwoordigd is. Zo kan het zijn dat de minister spreekt door middel van een mandaat, of dat er verantwoording moet worden afgelegd aan het Parlement over de gang van zaken rond de wetgevingshandelingen uit Europa. De Raad kan in tien verschillende vormen bij elkaar komen, de Raad Algemene Zaken en de Raad Buitenlandse Zaken zijn de twee belangrijkste bijeenkomsten.

Taken

De Raad speelt een zeer belangrijke rol bij de herzieningsprocedure van een Verdrag. Wanneer er een voorstel tot herziening wordt ingediend, moet dit eerst voorgelegd worden aan de Raad, zegt art. 48 VEU.

Een andere, soms zelfs nog belangrijkere, taak van de Raad is zijn rol in de wetgevingsprocedure. Samen met de Europese Raad (Instellingen van de Europese Unie: de Europese Raad) voert de Raad deze taak uit. Zelf mag de Raad geen initiatief nemen tot wetgeving, deze bevoegdheid komt alleen toe aan de Europese Commissie. Toch kan de Raad de keuzes van de Commissie beïnvloeden door deze instelling te verzoeken studies te doen naar de verwezenlijking van de gemeenschappelijke doelstellingen (art. 241 VWEU). Daarnaast is de Raad op economisch vlak ook actief. Zo moet de Raad volgens art. 121 VWEU de economische beleidslijnen voor de lidstaten (!) vaststellen, dit zijn dan richtsnoeren voor de deelnemende landen. Ook werkt de Raad samen met de Europese Raad met betrekking tot het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. Art. 314 VWEU meldt ons ook dat de Raad een belangrijke rol speelt bij het vaststellen van de begroting van de Eu.

Gang van zaken

Art. 16 lid 7 VEU en art. 240 VWEU vertellen ons dat er een comité van Permanente Vertegenwoordigers bestaat. Dit comité bestaat uit beroepsdiplomaten en andere personen die in Brussel (zittingsplaats) zijn gevestigd. Deze personen zorgen voor de voorbereiding van de werkzaamheden van de Raad. De Raad heeft namelijk een zeer belangrijke wetgevende bevoegdheid, die ze, door hun weinige aanwezigheid in Brussel, wel moeten uitoefenen met behulp van het comité. Dit comité wordt ook wel COREPER genoemd. COREPER kan helaas niet alle zaken alleen voorbereiden, daarom mogen zij zelf werkgroepen en comités instellen. Deze groepen bestaan over het algemeen uit gespecialiseerde ambtenaren die kennis hebben van het beleidsterrein waarvoor zij voorbereidingen treffen. COREPER behandelt voordat de Raad vergadert, alle punten op de agenda. Hierna neemt de Raad besluiten, dit kan echter ook zonder voorafgaande behandeling door COREPER.

Zoals de meeste instellingen binnen de Eu, heeft ook de Raad een voorzitter. Elke lidstaat heeft een half jaar het voorzitterschap van alle formaties van de Raad (niet die van Buitelandse zaken, daarvan is de Hoge Vertegenwoordiger de voorzitter). De voorzitter bereidt het besluitvormingsproces voor en hij ondertekent aangenomen wetgevingsvoorstellen. Verder mag de voorzitter de Raad samen laten komen en mag het comités instellen. Tegenwoordig houdt de Raad een 18-maandenprogramma aan. Hierbij wordt er 18 maanden gewerkt door drie voorzitters samen, de echte voorzitter, de oud-voorzitter en de volgende voorzitter.