Hoe werkt vuurwerk en wanneer is het gevaarlijk?

Gevaarlijk vuurwerk, kan mensenlevens kosten. Of iemands zicht. Iemands gehoor.Of een ledemaat. De vraag is alleen wanneer vuurwerk gevaarlijk is en of het ook niet te maken heeft met de manier van ontsteken. Of als mensen producten kopen die niet deugen. Of nog erger als mensen zelf wat in elkaar flansen. Er bestaan volgens pyrotechnici veel misverstanden over vuurwerk. Vanaf de jaarwisseling van 2020/2021 mag overigens heel veel niet meer worden afgestoken door de consument door een gedeeltelijk verbod. Alleen vuurwerk uit de categorie F1 en F2 mag nog door mensen thuis worden afgestoken. De zwaardere categorie F3 en F4 mag alleen nog door vuurwerkspecialisten worden afgestoken. Sommige gemeenten hebben vanaf dat jaar ook een algeheel vuurwerkverbod afgekondigd.

Levensgevaarlijk vuurwerk?

Overheid, politie en justitie en de media spreken altijd over levensgevaarlijk vuurwerk, stellen vuurwerkliefhebbers. Toch bestrijden ze dit, omdat het de overheid vooral om economisch belang zou gaan. Over de miljoenen die aan buitenlands vuurwerk worden besteed, wordt in Nederland namelijk geen belasting betaald. Politie en Justitie hebben volgens de branche een ander belang: Angst voor illegaal vuurwerk kweken, waardoor mensen eerder geneigd zijn hun buurman aan te geven wanneer ze vermoeden dat deze illegaal vuurwerk bezit. En de media wil op hun beurt weer lezers / kijkers trekken met hun reportages en proberen zo'n sensationeel mogelijk beeld te schetsen. Leuke berichten over prachtige vuurwerkshows vallen daar niet onder. Toch is er onder druk van de politiek en de algemene opinie vanaf 1 december 2020 flink wat veranderd. Zo mag er gedurende de jaarwisseling 2020/2021 veel minder vuurwerk worden afgestoken.

Andere regels voor 2020/2021; verbod voor vuurpijlen en knalvuurwerk

Vanaf de jaarwisseling 2020-2021 geldt een verbod voor het hebben en ontsteken van vuurwerk uit de categorie F3, ruwweg vuurpijlen en knalvuurwerk genoemd. Op de pakketten vuurwerk staat onder welke categorie het product valt. Verkopen van deze waren en het in bezit hebben er van mag ook niet meer vanaf 1 december 2020. Het gaat in deze onder andere om:

• Knalvuurwerk (zoals rotjes);
• Knalstrengen (zoals Chinese matten);
• Enkelschotsbuizen (zoals single shots);
• Vuurpijlen
• Romeinse kaarsen
• Babypijltjes.

Welk vuurwerk mag nog wel worden afgestoken vanaf de jaarwisseling van 2020

Als gewone man mag je vanaf de jaarwisseling 2020-2021 dus een stuk minder vuurwerk bezitten en afsteken. Wat nog wel mag is fop- en schertsvuurwerk dat valt onder categorie F1 en siervuurwerk uit categorie F2. Dit is vuurwerk dat niet zoveel lawaai maakt en niet veel gevaar oplevert voor mens en dier. Voorbeelden van toegestaan vuurwerk zijn compounds, fonteinen en sterretjes.

Aan de verpakking kun je zien wat je mag afsteken

Nu veel vuurwerk niet meer mag worden gekocht en afgestoken, moet je oppassen met wat je koopt. De verpakking toont al veel. Daar moet onder andere een Nederlandstalige handleiding bij zitten. Ook moet er op staan dat het geschikt is voor particulier gebruik. Producten waar de letters T of P of staan, zijn geen vuurwerk. Zij mogen niet door de consument worden gebruikt omdat er andere veiligheidsvoorschriften voor zijn. Verder moet op de verpakking staan vanaf welke leeftijd het gebruikt mag worden en hoeveel afstand je moet houden tot het vuurwerk. Ook moet er informatie over de fabrikant op het pakket staan en het artikeljaar. Verder moet er een plaatje op staan of een omschrijving van wat de effecten zijn als je het vuurwerk hebt afgestoken.

Harder vuurwerk mag alleen door professionals worden afgestoken

Bij vuurwerkshows die worden georganiseerd door vuurwerkprofessionals mag wel meer. Zij mogen vuurwerk uit categorie F4 afsteken. Wat verder is veranderd is dat zij vanaf 1 december 2020 ook vuurwerk uit categorie F3 afsteken. Dit waren artikelen die veel vuurwerkliefhebbers thuis ook graag afstaken. Onder deze categorie F3 vallen onder andere:

• Cobra’s;
• Zware nitraten;
• Zwaar siervuurwerk.

Nitraten

Nitraatrotjes waren al producten waar politie en OM zich tegen verzetten. Zij mogen dus nu niet meer afgestoken door de gewone consument, maar wel door vuurwerkprofessionals in bijvoorbeeld een grote show. De naam doet vermoeden dat er nitraat in de klappers zit, maar dit blijkt helemaal niet het geval te zijn. De klappers geven wel een enorme knal.

Ondanks de naam nitraten wordt nitraat wordt zelf niet gebruikt

Nitraten zijn volgens de website Vuurwerk een onzinnig woord is. Nitraat of NO3 is een anorganische salpeter zout zoals kaliumnitraat, bariumnitraat of strontiumnitraat en alleen het cellulosenitraat wordt gebruikt in de vuurwerkbranche, maar niet het nitraat zelf. NO2, een nitro-groep wordt wel gebruikt in de pyrotechniek.

Was het nitraatrotje erg gevaarlijk?

Hoewel het woord dus niet klopt was het nitraatrotje of de nitraatklapper volgens politie en justitie erg gevaarlijk. De vuurwerkbranche dacht daar anders over. Volgens hen danken de nitraten of klappers hun naam aan één van de eerste nitraatklappers, namelijk de Thundercracker van BEX Vuurwerk in Bocholt. Deze firma is anno 2010 niet meer in bedrijf. In de jaren 1998 tot 2001 waarin deze klappers op de markt kwamen was er nauwelijks regelgeving in België op het gebied van vuurwerk. Voor de Nederlandse vuurwerkliefhebber waren al die Belgische producten bovendien gewoon vrij verkrijgbaar. Een van de promotie-uitspraken van deze firma was dat de harde klap van deze Thundercrackers te danken was aan Ammoniumnitraat (NH4NO3) wat in het sas verwerkt was. Dit bleek grote onzin, want Ammoniumnitraat is hoogst vocht-aantrekkend en dus niet geschikt voor de verwerking in vuurwerk. De naam is echter wel blijven hangen aan vuurwerk dat nogal wat geluid maakt.

Strenge regels vuurwerk ook in België, maar Belgisch vuurwerk knalt wel harder

Sinds 2001 is de regelgeving in Belgie zodanig veranderd dat ook daar strenge regels zijn wat vuurwerk betreft. Knallers mogen onder meer niet meer dan 2 gram kruit bevatten. Nitraten zoals de Thundercracker van BEX (die 4 gram bevatten) zijn dus ook niet meer in Belgie te koop. Verder moet elk stuk vuurwerk (met uitzondering van strijkers) voorzien zijn van een groen veiligheidslont, viscolont genaamd, dat voldoende vertraging garandeert. Belgisch knalvuurwerk knalt inderdaad wat harder als het Nederlandse knalvuurwerk, maar is door de verscherpte regelgeving zeker net zo veilig als Nederlands vuurwerk. Bij normaal gebruik (volgens de Nederlandse handleiding, die verplicht aanwezig is) kan er in principe weinig mis gaan.

Gevaarlijke vuurwerk is vaak illegaal en komt vaak uit Polen, Italië en Spanje

Vanaf de jaarwisseling 2020/2021 zijn knallers sowieso verboden om in bezit te hebben en om af te steken. Helaas is er elk jaar ook nog altijd veel aanvoer van illegaal vuurwerk. Dit komt het meest uit landen als:

1. Polen
2. Italie
3. Spanje

In andere landen heel andere regels op het gebied van vuurwerk

In dit soort landen zijn de regels voor vuurwerk heel anders dan in Nederland of in België. Bovendien worden deze knallers vaak naar Nederland gehaald en verkocht via handelaren in het Illegale circuit. Deze knallers gaan vaak een stuk harder dan hun Belgische soortgenoten.

Vuurwerksoorten uit andere landen die veel meer kruid bevatten dan in Nederland is toegestaan

Uit andere landen komen dus nitraatklappers met veel meer impact. Een aantal van deze soorten op een rij:

1. Atomico's: Spanje, 12,6 gram (waarvan een groot deel wordt gebruikt voor een fluit voorafgaand aan de knal)
2. Fenix nitraten: Polen, 4 gram (waarvan een klein gedeelte wordt gebruikt voor een groene vlam voorafgaand aan de knal)
3. Red Devil: Denemarken, 12 gram (waarvan een groot deel wordt gebruikt voor een fontein voorafgaand aan de knal)
4. Krachmen FPX3: Polen, 2,5 gram (waarvan een klein gedeelte wordt gebruikt voor een groene vlam voorafgaand aan de knal)

Extreme vuurwerkklappers met heel veel kruid die voor risico's kunnen zorgen

Verder worden er vanuit het buitenland vaak extreme klappers aangeboden, die in de media onder nitraten worden genoemd, maar er volgens de vuurwerk-liefhebbers, niet bij horen. Vanzelfsprekend zijn dit illegale producten. Er onder vallen onder andere:

1. Cobra 6: Italie, 48 gram
2. Explods: Italie, 50 gram
3. Gigant Maroon: Tsjechie, 120 gram

Deze soorten zijn niet (goed-)gekeurd door Nederlandse, Belgische of Duitse instanties, bevatten niet altijd een groen veiligheidslont en een Nederlandse handleiding is vaak afwezig. Juist met dit zware vuurwerk kan het bij verkeerd gebruik flink misgaan. Het zijn ook vaak de klappers waarmee vandalisme wordt gepleegd.

Het verschil tussen Nederlands en Belgisch knal-vuurwerk: de lading is anders

Het verschil tussen Nederland en Belgisch knal-vuurwerk zit in de lading. In Nederland mag knalvuurwerk uitsluitend buskruit (oftewel zwart kruit) bevatten, waar in België flash- ofwel zilverkruit toegestaan is. Buskruit is een langzaam brandend mengsel, waardoor de gassen niet zo heet worden en er niet veel druk opgebouwd wordt en de huls van een rotje simpelweg met een knal(letje) openscheurt. De Belgische varianten knallen vaak wat harder dan de Nederlandse knallers. Flashkruit brandt namelijk veel feller dan buskruit, waardoor er veel meer druk wordt opgebouwd. Hierdoor klapt de huls uit elkaar. Overigens wordt vuurwerk in België en Duitsland (waarbij de laatste de regels net zo streng, zo niet strenger zijn als in NL) wel degelijk getest en gekeurd. Ieder artikel dat wordt verkocht heeft dus ook een keuringsnummer.

Strenge controles politie op nitraatrotjes en nitraatbommen en andere illegaal vuurwerk

De politie controleert elk jaar op illegaal vuurwerk en in het jaar 2020/2021 zal dat natuurlijk nog veel strenger zijn, omdat heel veel vuurwerk niet meer mag. Ze doet dat in opdracht van het openbaar ministerie. Er wordt vooral gecontroleerd op netwerken die het vuurwerk verspreiden en minder op individuen die illegaal vuurwerk in hun bezit hebben. Wie gepakt wordt met illegaal vuurwerk, moet dat niet alleen inleveren, maar kan ook rekenen op een fikse bekeuring.

Goed omgaan met vuurwerk

Persoonlijk letsel door het gebruik van vuurwerk is vaak te wijten aan wat mensen zelf met dat vuurwerk doen. Iemand die vuurwerk in zijn hand houdt tot het lontje is opgebrand, kan er vergif op innemen dat dit dan fout gaat. Daarom staat ook op elke verpakking van een goedgekeurde vuurwerkknaller "Niet in de hand houden". Ook het stunten met vuurwerk of het zelf prutsen aan bestaand vuurwerk of met kruit is vragen om moeilijkheden. Het grootste deel van de mensen dat gewond raakt door vuurwerk heeft de voorwaarden niet goed in acht genomen, is gaan knoeien of is door iemand anders gewond geraakt.

Algemene informatie over vuurwerk

Vuurwerk heb je in grofweg 2 soorten. Dit zijn:

• Lust- of feestvuurwerk
• Ernstvuurwerk.

Lust- of feestvuurwerk

Lust- of feestvuurwerk valt ook weer in 2 categorieën uiteen. Dit zijn:

• Consumentenvuurwerk
• Zwaar professioneel vuurwerk

Consumentenvuurwerk

Consumentenvuurwerk is er ook weer in soorten en maten. Het zwaardere vuurwerk mag alleen 3 dagen voor oud- en nieuw worden verkocht. Maar er is ook vuurwerk dat het hele jaar door verkocht wordt. In de pyrotechniek (die is de techniek die zich bezighoudt met vuurwerk) wordt dit omschreven als fop- of schertsvuurwerk.

Fop – of schertsvuurwerk

Fop- of schertsvuurwerk bestaat onder andere uit

1. ijsfonteintjes
2. sterretjes
3. klappertjes
4. knalerwten
5. trekbommetjes

Zwaar professioneel vuurwerk

Zwaar professioneel vuurwerk dat wordt ontstoken bij feesten, festival en andere zaken mag alleen worden geïnstalleerd en afgestoken door mensen die daar speciaal voor zijn opgeleid en die alles weten van de verhoudingen van de middelen die worden gebruikt. Zij worden als pyrotechnici aangeduid.

Ernstvuurwerk redt levens of doet dienst in oorlogssituaties

Ernstvuurwerk is zoals het woord al doet vermoeden vuurwerk dat wordt ingezet bij ernstige zaken en dat levens kan redden. Voorbeelden daarvan zijn:

1. airbags
2. reddingslijnwerpers
3. ongediertebestrijding
4. in de militaire pyrotechniek de vorming van nevel en rook
5. gebruik van oefengranaten
6. infrarood fakkels voor militaire vliegtuigen en helikopters
7. de verspreiding van traangas

Wat is vuurwerk?

Sec bekeken is vuurwerk eigenlijk niets anders dan een pakketje dat bestaat uit bijvoorbeeld:

1. karton
2. papier
3. hout
4. touw
5. lijm
6. klei
7. plastic of soms metaal
8. brandbare mengsels van chemische stoffen, die met sassen worden aangeduid

De ontsteking van vuurwerk

De ontsteking van hedendaags vuurwerk kan op diverse manieren tot stand komen. Dit kan zijn:

• Buskruitlont
• Mechanische ontsteking
• Elektrische ontsteking

De effecten van vuurwerk

Vuurwerk kan verschillende effecten hebben. Zij worden door de pyrotechnische industrie ontwikkeld. De effecten van vuurwerk kunnen zijn:

• Wit of gekleurd licht
• Sterren
• Vonken
• Blinkers
• Geluid: knal, zoem, sis of fluittoon;
• Rook: in kleuren of wit of zwart
• Beweging. Een vuurpijl draait bijvoorbeeld en een mortierbom beweegt nog veel meer.