Houtbewerking door meubelmakers

Hout als materiaal voor het maken van meubelen moet eerst op allerlei manieren worden bewerkt en daarna in onderdelen met elkaar verbonden. Het bewerken van hout gebeurde eeuwenlang volledig met de hand, van het omzagen van een boom tot en met het afwerken van een meubelstuk met politoer of een andere toplaag. Veel handwerk is echter overgenomen door machines maar nog steeds zijn vaklui als meubelmakers nodig om de vele handelingen te verrichten die noodzakelijk zijn voor het maken van meubelen. Het vak meubelmaken zal, ondanks het vele machinewerk, zeker niet uitsterven.

Van boomstam tot planken

Vanaf een bepaalde tijd werd het grote zaagwerk van een boomstam tot werkbare planken machinaal verricht met zaagmachines die op waterkracht werkten. Daarna was het schaven van de planken toch nog handwerk evenals het kleine zaagwerk en het maken van verbindingen om de onderdelen tot een geheel te construeren. Momenteel ligt de tijd van de waterkrachtzaagmachine al lang achter ons.

Van handwerk tot machinaal werk

In het verre verleden was de eerste vorm van houtbewerking eigenlijk het puntig maken van stokken wat in de prehistorie een klus was van de jagers die met die stokken op wild joegen. Ook die actie is al lang niet meer vergelijkbaar met de manier waarop tegenwoordig meubelen worden vervaardigd waarbij allerlei technieken hun intrede hebben gedaan en de meeste bewerkingen volledig machinaal worden verricht.

Meubelmakers kennen veel methoden van houtbewerking

Hout leent zich, als een tamelijk makkelijk bewerkbaar materiaal, voor veel methoden van bewerken. Bewerkingen die voor het maken van meubelen kunnen worden gedaan zijn:

Aftekenen

Voor het aftekenen kan gebruik gemaakt worden van een gewoon potlood of een speciaal potlood, van een iets grovere uitvoering dan een gewoon potlood, waarvan de punt minder makkelijk breekt. Voor een scherpere aftekening wordt vaak een els met een harde spitse punt gebruikt.

Afwerken

Hout voorzien van een afwerklaag kan op diverse manieren. Omdat bij meubelen geen sprake is van beschermen tegen weer en wind wordt afgewerkt met beits, lak, politoer, olie, verf, vernis of was.

Boren

Die bewerking gaat tegenwoordig meestal met een boormachientje maar vroeger gebeurde dat met een avegaar, fretboor of handboor met draaimechaniek.

Draaien

Bij draaiwerk wordt een stuk hout met twee uiteinden vastgezet en door middel van een motor rondgedraaid. Door beitels tegen het draaiend hout te houden kan een gewenste vorm worden verkregen zoals bijvoorbeeld bij oude tafelpoten is te zien.

Frezen

Frezen is eveneens een machinale bewerking van het hout waarbij over de lengte van het hout een profiel kan worden gemaakt.

Hakken

Hout hakken begint al bij het handmatig omhalen van een boom. Later hakwerk wordt meestal met beitels uitgevoerd om een bepaald model in een stuk hout te verkrijgen.

Glad maken van oppervlak

Voordat het hout een afwerklaag krijgt wordt het glad gemaakt door te schuren. Dit kan met schuurpapier dat in diverse gradaties verkrijgbaar is van grof tot heel fijn. Grote oppervlakken worden machinaal geschuurd omdat handwerk tijdrovend is.

Lijmen

Platte vlakken met elkaar verbinden gebeurt met lijm maar ook verbindingen als zwaluwstaart of pen en gat worden verlijmd om stevig in elkaar verankerd te blijven. Er bestaan diverse soorten lijm van sneldrogend tot langzaam drogend waarbij gebruik gemaakt wordt van lijmklemmen om de onderdelen bijeen te houden totdat de lijm droog is.

Meten

Meten is weten en is nodig om een bepaald ontwerp precies op maat te maken.

Schaven

Een van de eerste bewerkingen van hout is schaven. Door het zagen is een ruw oppervlak ontstaan dat eerst zo glad mogelijk wordt gemaakt door te schaven. Tegenwoordig gaat schaven in de regel machinaal met grote machines voor grote oppervlakken maar ook kleiner schaafwerk kan machinaal gebeuren. De machines zijn tot op de millimeter afstelbaar zodat precies de gewenste dikte van het houtwerk overblijft.

Snijden

Een speciale bewerking van hout wordt hout snijden genoemd. Meestal betreft het heel fijn werk om allerlei figuren in het hout te verkrijgen. Er bestaan diverse gereedschappen voor om het gewenste resultaat te bereiken. Houtsnijwerk wordt tot een kunstrichting gerekend en kan alleen verricht worden door echte vaklui op dit gebied.

Spijkeren en schroeven

Een alternatief voor lijmen is spijkeren en schroeven. Door spijkers en schroeven te gebruiken kan een snel resultaat van een verbinding van meerdere houtonderdelen worden verkregen.

Vijlen

Daar waar schuren met schuurpapier onvoldoende resultaat geeft biedt vijlen soms een uitkomst.

Zagen

Zagen is nagenoeg altijd de eerste bewerking om de vereiste onderdelen van een meubel te verkrijgen. Ook deze behandeling gebeurt tegenwoordig zoveel mogelijk machinaal.