Bouwkundige begrippen, encyclopedie met woorden en termen

Bouwkundige begrippen op een rijtje. Als leek is het in overleg met deskundigen soms moeilijk om de bouwkundige begrippen die je hoort, uit elkaar te houden. En ook als bouwdeskundige is het lastig om elk bouwkundig begrip te kennen, zeker wanneer dit wat oudere begrippen zijn die tegenwoordig nog maar weinig meer gebruikt worden. Een overzicht van veel voorkomende bouwkundige begrippen en begrippen die vroeger veel gebruikt werden, is dan ook een naslagwerk waarop iedereen kan terug vallen.

Bouwkundige begrippen

• Aantrede
• Afschot
• Balklaag
• Baluster
• Bouwbesluit
• Dilatatie
• Broodjesvloer
• Funderingsherstel
• Kilkeper
• Latei
• Maaiveld
• Negge
• Optrede
• Roede of kruisroede en Wiener Sprossen
• Stootbord
• Trasraam
• Wapening
• Zeeg

Aantrede

De aantrede is de horizontale afstand tussen de voorkant van een traptrede tot de volgende voorkant van een traptrede. De aantrede is dus per definitie niet de afstand tussen het stootbord en de voorkant van de traptrede, of de breedte van de traptrede. Dit komt omdat de traptrede doorgaans iets over het stootbord heen valt.

Afschot

Afschot is de term voor de helling, schuinte die is aangebracht in een vloer, dak of leiding. Maar ook een straat of weg ligt op afschot. Op deze wijze loopt het water af naar een kant en blijft niet op de vloer, dak of weg staan. Bij een plat dak wordt het regenwater verzameld via een hemelwaterafvoer en loopt dan het riool in of richting het oppervlaktewater, grondwater.

Balklaag

De balklaag is de horizontale constructie bestaande uit balken die de vloer of een dak dragen. De balklaag is een rij balken uit hout en kan in een rij evenwijdig aan elkaar overspannen van dragende muur naar dragende muur. Samengestelde balklagen bestaan uit kleinere balklagen (kinderbinten) die op een moerbalk liggen. Tegenwoordig wordt een balklaag als begane grondvloer weinig meer gebruikt. Dit omdat een dergelijke vloer onvoldoende massief is om de ongezonde stoffen uit de kruipruimte en onderliggende grond tegenhouden.

Baluster

Een baluster is een onderdeel van een balustrade, hekwerk of traphek. Het is de verticale staander, waarop de leuning is bevestigd. Het baluster dient dan ook ter ondersteuning van de leuning.

Bouwbesluit

Het Bouwbesluit is een verzameling van voorschriften, wetten en regels met betrekking tot veiligheid, bruikbaarheid, gezondheid, energiezuinigheid en milieu, waaraan een gebouw moet voldoen. Alle gebouwen dienen aan het Bouwbesluit te voldoen. In 2012 is een nieuw Bouwbesluit van kracht gegaan. Het doel van het nieuwe Bouwbesluit is het verminderen van de regeldruk, het vergroten van de samenhang tussen de bouwregelgeving en het verbeteren van de toegankelijkheid van de bouwregelgeving.

Dilatatie

Een dilatatie is een voeg tussen twee constructiedelen. De dilatatie wordt aangebracht om twee constructiedelen los van elkaar te kunnen laten werken. Het gaat dan om bijvoorbeeld metselwerk, maar ook betonnen vloeren kunnen met een dilatatie worden aangebracht. Door temperatuurverschillen en vocht kunnen deze materialen gaan krimpen en uitzetten. Als deze uitzettingen te groot worden, kan het materiaal gaan scheuren. Een dilatatie zorgt er voor dat gesegmenteerde delen van het materiaal los van elkaar kunnen uitzetten en krimpen, zonder dat dit werken schade aan het materiaal brengt.

Broodjesvloer

Een broodjesvloer is een systeemvloer. Deze systeemvloer bestaat uit voorgespannen betonnen liggers. De ruimte tussen deze liggers wordt opgevuld met polystyreen "broodjes". Vervolgens worden de liggers en de "broodjes" afgedekt met een druklaag. Sinds een aantal jaren zijn ook stalen liggers in gebruik. Het voordeel van stalen liggers is dat deze lichter van gewicht zijn en doorgaans door één persoon kunnen worden aangebracht. Een broodjesvloer is goed toe te passen boven een kruipruimte, zodat onder een vloer leidingwerk en kabels altijd bereikbaar blijft voor calamiteiten.

Funderingsherstel

Funderingsherstel betreft het herstellen van de fundering die door onjuiste uitvoering of veranderende invloeden van buitenaf zijn aangetast. De term funderingsherstel wordt gebruikt, maar is echter in principe foutief. Over het algemeen wordt een nieuwe fundering, naast de bestaande fundering aangelegd.

Kilkeper

Een kilkeper is de balk ter ondersteuning van de ontmoeting van twee dakvlakken die onder een bepaalde hoek elkaar raken. Dakpannen worden bij deze ontmoeting doorgaans schuin afgesneden. Er zijn echter ook dakpanleveranciers die hiervoor speciale kilkeperpannen hebben ontwikkeld.

Latei

Een latei is de draagconstructie, bestaande uit een balk van beton, staal, of hout die de belasting boven een opening in de muur opvangt. De latei wordt opgelegd op het naastliggende metselwerk van het buitenblad, of binnenblad en draagt zo de krachten af naar de zijkanten van de muuropening. Een muuropening kan daarbij ook een kozijn zijn.

Maaiveld

Maaiveld is de benaming van de hoogte van het grondoppervlakte. De hoogte van het grondoppervlakte wordt in Nederland aangeduid in meter vanaf het Nieuw Amsterdams Peil. In sommige gebieden in Nederland kan het maaiveld zakken door de winning van grondstoffen, of fossiele brandstoffen uit de bodem. Ook kan het maaiveld zakken door inklinken van de grond. Dit gebeurt bij klei en veensoorten.
Het maaiveld wordt bij bouwkundige tekeningen gebruikt als referentiepunt voor het aanduiden van de hoogte van vloeren.

Negge

De negge word ook wel kantelaaf genoemd. Het is de afstand tussen de voorkant (buitenzijde) van het metselwerk en de voorkant van een kozijn. Een ander woord is ook wel dagkant. De negge kan eventueel schuin lopen.

Optrede

De optrede is de verticale afstand tussen de bovenkant van een traptrede en de volgende bovenkant van een traptrede. In het bouwbesluit is deze maat aan een maximale afstand gebonden. Dit zodat een trap goed beloopbaar blijft en geen gevaar is om te belopen.

Roede of kruisroede en Wiener Sprossen

Een roede of kruisroede is de benaming van de strips die een raam of venster verdelen in vier of meer vlakken. Toen glazen ruiten nog niet zo groot gemaakt konden worden als nu, werden deze roede toegepast. In de hedendaagse bouw worden deze roede nog wel toegepast om de architectuur een historische uitstraling te geven. Wiener Sprossen dragen daar aan bij en zijn strips, of roede die tussen de ruiten van dubbel glas worden toegepast. Dit draagt voornamelijk bij aan het huishoudelijk gemak en is makkelijker schoon te maken dan de roede op de beglazing.

Stootbord

Het stootbord is het verticale vlak gelegen tussen twee traptrede. Dit stootbord hoeft niet per definitie volledig verticaal geplaatst te zijn. Het kan ook minder verticaal zijn. Het doel van een stootbord is het sluiten van de trap. Op deze manier ontstaat met een stootbord een dichte trap, waardoor stof en vuil niet van de trap kan vallen, waaien of glijden. Een open trap heeft een trap zonder stootborden.

Trasraam

Een trasraam is de benaming van de onderste lagen metselwerk die vanaf onderkant fundering/metselwerk onder het maaiveld tot en met circa vijf tot zes lagen metselwerk boven het maaiveld zijn ingesmeerd met tras. Tras is daarbij de mortel die wordt gebruikt. Deze mortel heeft een waterdichtheid die er voor zorgt dat zogenoemd capillair (optrekkend) vocht vanuit de bodem wordt voorkomen. Tegenwoordig zijn bouwconstructies op andere manier af te schermen tegen optrekkend vocht. Bijvoorbeeld door een betonnen fundering, met mogelijk benodigde folies.

Wapening

Wapening wordt ook wel betonstaal genoemd. Het zijn de stalen staven die worden aangebracht in beton, om deze te versterken. Met het aanbrengen van wapening kan beton trekspanning opnemen. Zonder staal is beton alleen geschikt voor het opnemen van drukspanning (drukbelasting). Tegenwoordig worden ook wel glasvezels gebruikt in het geval van vezelbeton.

Zeeg

De zeeg is de bewust van te voren aangebrachte kromming naar boven in een betonnen of stalen ligger. Iedere liggerconstructie heeft de eigenschap om door te buigen bij het belasten van de ligger naar beneden. Door het van te voren aanbrengen van de zeeg, wordt de doorbuiging te niet gedaan. Na belasting van de ligger zal deze recht zijn.