De huisinstallatie, het elektrische systeem in uw huis

De elektrische systeem in huis noemt men een huisinstallatie. Huisinstallaties zijn vrij eenvoudig van opzet. Via een aansluiting van de netbeheerder komt elektriciteit uw huis binnen. Uw hoofdzekering bepaalt hoeveel stroom u maximaal kunt consumeren. De zekeringen in de groepenkast beveiligen de verschillende stroomcircuits of groepen van uw aansluiting. Naast de gangbare aansluiting bestaat ook een aansluiting op drie fasen (krachtstroom), zodat een installatie aangepast is aan een grotere stroomvraag.

Elektrische huisinstallaties

Uw huisinstallatie wordt door de netbeheerder voorzien van elektrische energie via de aansluiting in uw meterkast. Een huisinstallatie zorgt voor de aanvoer en afvoer van elektrische stroom voor uw elektrische apparaten. De aanvoerdraad noemt men ook wel de 'fase' en de afvoerdraad de 'nul'. De derde draad in de aansluiting is de aardedraad. De aarde-aansluiting wordt gebruikt om apparatuur aanraakveilig te maken. Sommige elektrische apparaten gebruiken deze aansluiting; niet alle apparatuur hoeft verplicht geaard te worden.

Een fase- of driefasenspanning

Op de fasedraad wordt een wisselspanning (AC) van 230V aangeboden. In de meeste huizen komt maar één fase binnen, in sommige huizen drie fasen. In dat laatste geval worden drie wisselspanningen van 230V aangeboden (elk 120 graden in fase verschoven ten opzichte van elkaar).

Netwerk
Elektriciteit komt uw huis binnen via een aansluiting op een distributienetwerk van de lokale netbeheerder. Vroeger behoorden partijen zoals de netbeheerder, centrales (energieopwekkers) en meetbedrijven tot dezelfde firma (nutsbedrijf); tegenwoordig opereren ze als zelfstandige bedrijven.

Normen

Uw huisinstallatie valt onder de term laagspanning (AC tot 1000 Volt); voor dergelijke systemen is de laagspanningsrichtlijn opgesteld. In onderdelen van deze richtlijn worden normen uit de NEN1010 aangehaald; deze normen geven aan hoe de installatie afgeschermd en veilig gemaakt kan worden. De NEN1010 is een voorbeeld van geharmoniseerde normen, zoals die ook voor water en gas zijn vastgelegd.

Aansluiting

De aansluiting begint op de plaats waar de bekabeling uw huis binnenkomt. Zie figuur 2 (klik voor vergroting): direct na de aansluiting is de hoofdzekering aangesloten. De hoofdzekering bepaalt de waarde van de maximale stroom die u kunt gebruiken. In het geval van een driefasen-aansluiting zijn er 3 hoofdzekeringen aangesloten. De hoofdzekering is gemonteerd achter een verzegelde bescherming; u kunt niet bij de hoofdzekering komen.

Uw aansluiting wordt afgewerkt in de groepenkast. Een groep representeert een stroomcircuit; elk circuit is beveiligd met zekeringen van 16 Ampère. De waarde van de hoofdzekering hangt samen met de som van al uw zekeringen uit de groepenkast. Het is dus niet zomaar mogelijk om groepen bij te maken; u zou in dat geval zoveel stroom kunnen vragen dat de hoofdzekering doorbrandt.

Heeft u meer groepen nodig, dan moet u dit overleggen met het meetbedrijf. Men kan – indien nodig – de hoofdzekering verzwaren, zodat een grotere belasting mogelijk is.

KWh-meter en aardlek

Tussen de hoofdzekering en de groepenkast zitten meestal een kWh-meter en aardlekschakelaars aangesloten. De kWh-meter registreert de energie die u verbruikt.

Een aardlekschakelaar vergelijkt de hoeveelheid stroom die via een fase aangevoerd wordt, en de hoeveelheid die via de nul weer terugloopt. Deze schakelaar onderbreekt het stroomcircuit zodra een verschil gemeten wordt dat groter is dan een zekere drempelwaarde. Dit is een potentieel gevaarlijke situatie; wanneer er stroom weglekt via een persoon die een spanningvoerend onderdeel aanraakt, is die persoon in levensgevaar. Het uitschakelen van het stroomcircuit kan levens redden.

Groepenkast

In de groepenkast wordt de aansluiting afgetakt naar de verschillende groepen, alle retourdraden komen hier samen (figuur 3). Elke groep is beveiligd met zekeringen of automaten. Wanneer een bepaalde groep te veel stroom trekt, omdat u te veel aansluit of door een defect apparaat, wordt het circuit onderbroken.

Een automaat hoeft niet vervangen te worden wanneer het een circuit uitgeschakeld heeft. Door ze te resetten is de stroomkring weer gesloten. Een zekering (of smeltveiligheid) brandt door in geval van overbelasting, dit is het geval wanneer de stroom gedurende langere tijd de nominale waarde van de zekering overschrijdt. Meestal is de nominale waarde 16 Ampère. Een zekering brandt vrijwel onmiddellijk door in het geval van kortsluiting. U herstelt de zaak door een nieuwe zekering aan te brengen.

In uw huis

Groepen

Na de groepenkast worden alle circuits (groepen) verdeeld over het huis. Bij de aanleg van het systeem heeft men rekening gehouden met het aantal groepen en welk deel van het huis bediend moet worden. Er kan apparatuur aanwezig zijn – zoals wasmachines en kookplaten – die zoveel stroom trekken dat er een aparte groep voor aangelegd is.

Nieuwe installaties worden opgeleverd met op elke groep een aardlekschakelaar en vaak ook een aarde. De potentiaal van de aarde is altijd gelijk aan nul volt. Dit betekent dat men – door de aarde op de behuizing van apparatuur aan te sluiten – de apparatuur aanraakveilig maakt. Niet alle apparatuur is geaard. Een boormachine bezit een plastic behuizing, en is zodanig geïsoleerd dat een aarde-aansluiting niet nodig is.

Het centraaldozensysteem

Het centraaldozensysteem is een veel gebruikte wijze van aansluiten. Elke kamer heeft een centraaldoos; per groep zijn de dozen doorverbonden en gebruiken dezelfde fase-, nul-, en aarde-aansluiting. Een centraaldoos fungeert als hoofdaansluiting voor een kamer of ruimte. Via plastic buizen loopt de bekabeling naar schakelaars, aansluitingen van licht, en wandcontactdozen. De gebruikte kleur van de bedrading duidt het type aansluiting aan. Een wandcontactdoos is aangesloten op bruin (fase), blauw (nul), en aarde (geel-groen). Een schakelaar behoort te worden aangesloten op bruin en zwart; een aansluiting voor licht op blauw en zwart. De gebruikte kabels hebben een standaard-doorsnede: 2.5mm² en 1.5mm².

Krachtstroom

Krachtstroom of draaistroom is de benaming voor een aansluiting op 3 fasen. Iedere fase heeft een spanning van 230[V] ten opzichte van de nul. Tussen de fasen onderling is het spanningsverschil 400[V], vandaar de aanduiding 400/230V die men vaak ziet op bepaalde apparatuur. Krachtstroom of driefasenspanning wordt gebruikt voor zware belastingen en krachtige motoren.

Voor krachtstroomaansluitingen worden vaak dikkere draden gebruikt. Dikke draden hebben minder weerstand en kunnen beter de warmte afvoeren die gepaard gaat met hoge elektrische stromen. Bij het gebruik van krachtstroom voor zware motoren is de volgorde van de fases van belang voor de draairichting van de motor. In figuur 4 is een stekker voor krachtstroom afgebeeld.