MRI: veilige beeldvorming?

MRI is een afkorting voor Magnetic Resonance Imaging. Dit wil zeggen dat er gebruik gemaakt wordt van een sterk magnetisch veld om informatie te verkrijgen over de weefsels in ons lichaam. In tegenstelling tot röntgen- of CT-onderzoek word je niet blootgesteld aan radioactieve straling, waardoor MRI een relatief veilige vorm van beeldvorming is. Maar is het dan helemaal niet gevaarlijk?

• MRI in een notendop
• Mogelijke gevaren van MRI
• Risicofactoren voor MRI onderzoek
• Conclusie

MRI in een notendop

Bij het MRI onderzoek wordt gebruik gemaakt van een sterk magnetisch veld. Er heerst een constant aanwezig statisch magneetveld en er worden wisselende magnetische pulsen gegeven. Het idee van MRI is dat het apparaat een magnetische puls uitzendt richting de patiënt die in de tunnel ligt, waarna het apparaat de teruggezonden radiogolven uit de weefsels van de patiënt weer opvangt. De intensiteit van de teruggestuurde radiogolven is evenredig aan de hoeveelheid waterstof in dat stukje weefsel. Op basis hiervan wordt de benodigde informatie verkregen, waarna de computer hier een beeld van vormt. Eigenlijk maak je dus een beeld van de waterstofdichtheid van weefsels.

Mogelijke gevaren van MRI

Zoals gezegd werkt MRI op basis van magnetisme. Je wordt dus niet blootgesteld aan radioactieve straling, wat op zichzelf al heel gunstig is. Radioactieve straling kan namelijk vervelende gevolgen hebben op de langere termijn.

Maar wil dit dan zeggen dat MRI geheel veilig is? Nee, helaas. Er zijn wel degelijk risico’s aan deze manier van medische beeldvorming verbonden, maar als deze niet op jou van toepassing zijn is deze techniek heel veilig.

Voordat ik het ga hebben over de gevaren van MRI is het belangrijk om je het volgende te realiseren: de MRI-apparaten die in onze ziekenhuizen worden gebruikt om patiënten te onderzoeken variëren in sterkte. De sterkte van het gebruikte magnetische veld wordt uitgedrukt in Tesla-eenheden. Veel MRI-apparaten in onze ziekenhuizen werken met 1,5 of 3,0 Tesla. Sterkere apparaten zijn ook reeds beschikbaar, maar worden over het algemeen vooral gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. Waarom is dit nou zo belangrijk? De gevaren van MRI hangen samen met de sterkte van het magnetische veld en de gebruikte radiogolfpulsen. Iets wat veilig is bevonden op een 1,5 Tesla MRI-apparaat hoeft niet perse veilig te zijn op een 3,0 of 7,0 Tesla apparaat. Daarom is het van het grootste belang dat ziekenhuizen voorafgaand aan elk MRI onderzoek de patiënt goed screenen op mogelijke risicofactoren.

Risicofactoren voor MRI onderzoek

Gerelateerd aan metaal:

Behalve dat metaal in het lichaam een direct gevaar oplevert voor de patiënt kan het plaatselijk ook een verstoring geven van het beeld, waardoor de beelden onbruikbaar worden.

Metaalsplinters in het oog:
Indien aanwezig is dit een directe reden om af te zien van het MRI onderzoek. Indien volledig succesvol verwijderd kan de patiënt gewoon een MRI onderzoek ondergaan. Bij twijfel wordt eerst een röntgenfoto gemaakt om te kijken of er nog enig metaal achtergebleven is.

Tattoo’s, piercings en permanente make-up:
Wat menigeen zich wellicht niet realiseert is dat er in de inkt voor tattoo’s en permanente make-up vaak metaaldeeltjes zitten, met name in de oudere inktsoorten. Dit is niet zoveel dat je direct wordt aangetrokken door het magnetisch veld, maar wel voldoende om irritatie te veroorzaken. Door opwarming van de metaaldeeltjes kun je zelfs brandwonden oplopen wanneer je wordt blootgesteld aan een sterk magnetisch veld. Laat de artsen dus altijd weten dat je tattoo’s of permanente make-up hebt. Piercings kunnen over het algemeen worden verwijderd. Zo niet, dan kan ervoor worden gekozen om de piercing in te pakken in een ice-pack, om de opwarming van het metaal te remmen.

Implantaten en devices:
Deze vormen een groot probleem voor MRI onderzoek. Het gaat hier om implantaten en devices die (onderdelen van) metaal bevatten, en dan specifiek de ferromagnetische metaalsoorten. Hiermee worden de metalen bedoeld die magnetisch actief zijn in aanwezigheid van een sterke magneet, zoals het MRI-apparaat. Patiënten met pacemakers, heupprotheses, metalen pinnen/platen na botbreuken, neurostimulatoren, stents, clips en andersoortige implantaten en devices kunnen dus niet zomaar in de MRI. Er is echter geen algemene regel voor deze gevallen te geven. Het hangt sterk af van de sterkte van het magnetisch veld en de materialen van de implantaten/devices. Wanneer wordt gewerkt met een 8,0 Tesla MRI-apparaat gaan ook aspecten als vorm en grootte van het implantaat/device meewegen. Het is dus extreem belangrijk om precies te weten van welk materiaal het implantaat of device gemaakt is voordat overgegaan kan worden op het MRI onderzoek. Om deze redenen worden veel implantaten en devices tegenwoordig gemaakt van materialen die veilig zijn als het gaat om MRI onderzoek. Problemen van deze aard zullen dus vooral voorkomen bij mensen die al langer een (ouder type) implantaat of device met zich meedragen.

Opwarming van het lichaam

Het grootste deel van de uitgezonden energie wordt omgezet in warmte. Hoe dit precies zit gaat voor dit artikel te ver. De gebruikte instellingen bij het onderzoek hebben effect op de hoeveelheid geproduceerde warmte. Klinische protocollen in onze ziekenhuizen zijn uitvoerig getest en zullen nooit zoveel warmte produceren dat ze schadelijk zouden zijn. Wel hebben bepaalde patiënten (zoals mensen met hart- en vaatziekten, oudere mensen en mensen met overgewicht) een groter risico, omdat hun mechanisme om warmte kwijt te raken verminderd is ten opzichte van gezonde personen.

Andere effecten van MRI

Lawaai:
Wanneer het MRI-apparaat de ingestelde protocollen afwerkt ontstaat er een hoop lawaai. Dit is het gevolg van de beweging in de magnetische spoelen in het apparaat. Maar wees gerust, je krijgt als patiënt een plastic headset op om het lawaai te dempen en tijdens het onderzoek te kunnen communiceren met de laboranten. Ik heb onlangs zelf als proefpersoon in een MRI-apparaat gelegen, maar nadat ik eenmaal wist hoeveel lawaai het apparaat maakte vond ik het verder wel meevallen.

Zenuw- en spierstimulatie:
Bij de klinisch gebruikte MRI-protocollen zal dit geen probleem vormen, maar bij sterkere apparaten kan dit wel een rol gaan spelen. Door wisselingen in het magnetische veld tijdens een MRI onderzoek (een zogenoemd gradiënt) kan er een stroompje gaan lopen door geleidende materialen. Aangezien zenuwen de natuurlijke ‘stroomdraden’ van ons lichaam zijn blijkt ook hier een interactie te kunnen ontstaan. Wanneer het gradiënt sterk genoeg is kan de patiënt een soort tinteling ervaren. Bij een sterker gradiënt (zo’n 50-100% hoger dan bij de tinteling) kan het gevoel oncomfortabel of zelfs pijnlijk worden. Bij extreem sterke gradiënten zou zelfs de stimulatie van de hartspier mee gaan doen, wat desastreuze gevolgen kan hebben. De gebruikte gradiënten in ziekenhuizen zijn echter bij lange na niet sterk genoeg om het zo ver te laten komen.

MRI bij zwangere vrouwen:
Voor alsnog is er geen bewijs dat MRI schadelijk zou zijn voor het ongeboren kind. Toch is men hier voorzichtig mee. In principe geldt dat MRI bij zwangere vrouwen kan worden uitgevoerd wanneer andere vormen van beeldvorming zonder radioactieve straling, zoals echoscopie, niet voldoende informatie heeft opgeleverd.

Conclusie

MRI is een relatief veilige manier van beeldvorming. Wanneer patiënten voorafgaand aan het onderzoek goed worden gescreend op mogelijke gevaren is het zelfs heel veilig. Het is hierbij vooral belangrijk om naar het materiaal te kijken waaruit eventuele implantaten of devices zijn vervaardigd. Er wordt nog altijd veel onderzoek gedaan naar de veiligheid van dit soort implantaten en devices bij toenemende veldsterktes van de MRI. De techniek staat niet stil, dus ook het onderzoek naar de veiligheid hiervan blijft voortdurend doorgaan.